Page 13 - Fen Lisesi Kimya 9 | 5.Ünite

DOĞA VE KİMYA

Tarımda verimi arttırmak için aşırı gübre kullanımı toprağın tuzluluk
oranını fazlalaştırır. Aşırı tuzlanma toprakların kullanılamaz duruma gel-
mesine neden olur. Ayrıca bu tuzlar suda çözünerek yer altı ve yer üstü
sularına karışarak canlılar için toksik etki yaparlar.

Ağır Metaller ve Piller
Özellikle pil ve akü yapımında kullanılan Mn, Zn,
Co, Hg, Cd, Ni, Pb, Cr gibi ağır metaller çöplerle top-
rağa karışırsa kirlilik oluştururlar. Bu ağır metaller
toksik ve kanserojen maddelerdir. Atık pil ve aküler
toprağa karışırsa bitkilere, bitkilerden diğer canlılara
geçer. Ayrıca yağmur sularıyla karışarak su kaynakla-
rına ulaşır. Pil atıkları (Resim 5.11) ve aküler çevreye
atılmamalıdır. Bu atıklar toplanarak geri dönüşümle
başka kimyasal ürünlere dönüştürülmelidir.
Ağır metaller yüksek derecede toksik etki gösterir-
ler. Arsenik, kurşun, kadmiyum, cıva gibi ağır metal-
lerin endüstriyel atıklarla direkt olarak insan sağlığını
etkileme olasılığı düşüktür. Ancak çocukların atık me-
tallerle oynamaları doğrudan etki oluşturabilir. Pillerin
geri dönüşümü sırasındaki arsenik seviyesi veya top-
rağa karışan metal bileşiklerinin miktarı yüksek sevi-
yelere ulaşabilmektedir. Bu durum canlı yaşamı için Resim 5.11: Atık pil
bir tehdit oluşturmaktadır.

Endüstriyel Atıklar
Endüstriyel kirlilik dünya çapında bir problem olmakla birlikte dünya-
nın bazı bölgelerinde çok ciddi çevre ve sağlık sorunlarına neden olmuş-
tur. Endüstriyel kirlilik ekonomik gelişim için bir engel kabul edilmektedir.
Birkaç endüstriyel sektörün ham madde tüketimi kirliliğin çoğundan so-
rumludur. Bu sektörler; metal madenciliği, kağıt hamuru ve kağıt sektörü,
petrol işleme endüstrisi, gıda üretimi ve tarımsal üretim, kimya sektörüdür
(Resim 5.12).
Her endüstriyel atığın kendine özgü zararı olmasına karşın en zararlı
maddeler solvent (su dışındaki çözücü) içeren bileşikler, metal çözeltile-
ri, haşere ilaçları, boyalar, asit ve alkali maddelerdir. Deri hastalıkları bu
maddelerin deri ile reaksiyonu sonucu oluşur.
Çözücü olarak kullanılan özellikle klorlanmış solventler, toprakta ve
suda uzun süre bozulmadan kalabilirler. Bu solventler suda yaşayan
kuşların, balıkların ve diğer hayvanların vücutlarında depolanırlar. Birçok
solvent insan sağlığı için doğrudan toksik etkilidir. Endüstride kullanılan
boya ve kaplamaların içerdiği benzen, toluen ve ksilen gibi solvent çözü-
cüler toksik maddelerdir.
Haşere ilaçları sulara karışınca canlılar için toksik etki gösterir. Bu
ilaçlar su canlılarında besin zinciri ile diğer canlılara geçerek canlı haya-
tını tehdit eder.
Gübre, kağıt endüstrisi, metal kaplama atıklarında H SO , H PO ,
2 4 3 4 Resim 5.12: Endüstriyel kirlilik
H SO , HCl, HNO gibi asitler bulunur. Ayrıca deri tabaklama tesisleri
2 3 3
atıklarında yüksek miktarda Ca(OH) bulunur. Bu maddelerin sulara ka-
2
rışmasıyla suyun pH değeri değişir. Altın işleme tesisleri hidrojen siyanür
(HCN) atığı üretir. HCN sulara karışırsa asit ve zehirleyici etkisinden do-
layı tehlikelidir.
Gübrelerdeki kimyasal maddeler suya karışarak su kaynakları ve de-
nizlerde birikir. Bu kimyasal maddeler sulardaki küçük canlıların hızla ço-
ğalarak büyümesine ve sudaki oksijenin tamamının kullanılmasına yol
açar. Bu olaya ötrofikasyon denir. Ötrofikasyon olayı nedeniyle sudaki
yaşam dengesi bozulur.

188 189