Page 10 - Fizik 9 | 6.Ünite

örnek soru çözüm

Tavana yalıtkan iplerle asılmış yüklü K, L ve Dokunma ile elektriklenmede yük paylaşımı
M iletken kürelerinin yük miktarları sırasıyla kürelerin yarıçapları ile doğru orantılıdır. K kü-
resi en son M küresine dokundurulmuştur. Son
+4q, q ve +q; yarıçapları sırasıyla 2r, r ve r
L durumda 2r yarıçaplı K’nin yükü -2q olduğuna
şeklindedir.
göre, yarıçapı r olan M’nin son yükü -q olma-
lıdır. Yük Korunumu Kanunu’na göre son yük
-3q olduğuna göre dokunmadan önce de K ve
M’nin toplam yükü -3q olmalıdır. K’ye dokun-
madan önce M’nin yükü +q olduğu için M’ye
K +4q L q M +q dokunmadan önce K’nin yükü -4q demektir.
2r r L r
K’nin L’ye dokundurulduktan sonraki yükü -4q
olduğuna göre r yarıçaplı L’nin yükü -2q’dur.
Yük Korunumu Kanunu’na göre son yük -6q
K küresi önce L, sonra M küresine
olduğuna göre dokunmadan önce K ve L’nin
dokundurulduğunda son yükü -2q olduğuna
toplam yükü -6q olmalıdır. K’nin yükü L’ye
göre L küresinin başlangıçtaki yükü nedir? dokunmadan önce +4q olduğuna göre L’nin
dokunmadan önceki q yükü -10q olmalıdır.
L
3. Etki ile Elektriklenme
Etki ile elektriklenme olayında cisimler birbirine temas etmez.
Yüklü bir cisim yüksüz bir iletkene yaklaştırıldığında yüklü cismin
oluşturduğu elektriksel çekim, yüksüz iletken üzerindeki negatif
elektrik yüklerini ya kendi tarafına doğru çeker ya da iletkenin diğer
ucuna doğru iter. Böylelikle bölgesel yüklenme gerçekleşir. Yüklü
cisim uzaklaştırıldığında yani elektriksel etkileşme ortadan kaldırıl-
dığında bölgesel yüklenme de ortadan kalkar.
Yüksüz nötr iletken küre
Pozitif yüklü bir çubuk, nötr iletken bir küreye Şekil 6.1.7’deki gibi
Yüklü çubuk
yaklaştırıldığında kürenin üzerindeki negatif yükleri kendisine doğru
çeker. Kürenin bir tarafında negatif yükler toplanırken diğer tarafında
negatif yük sayısı azalmış olur. Her iki tarafta da artan ve azalan yük
miktarı aynı olduğu için, kürenin bir tarafı +q ile yüklenirken diğer
tarafı -q ile yüklenir. Kürenin net yükü hâlâ sıfırdır. Bu olaya elekt-
riksel kutuplanma (polarizasyon) adı verilir.
Elektriksel kutuplanmaya neden olan pozitif yüklü çubuk küreden
Şekil 6.1.7: İletken kürenin etki ile
elektriklenmesi uzaklaştırıldığında iletken küre üzerindeki yükler küre yüzeyine düz-
gün biçimde dağılır ve küre başlangıçtaki yük dağılımına geri döner.
Çubuğun yük miktarı ve işaretinde değişiklik olmaz.

örnek soru çözüm

K cisminin Şekil II’deki gibi dengede kalabil-
Yalıtkan ip
mesi için pozitif elektrik yükü ile yüklenmiş ol-
ması gerekir. Başlangıçta nötr olduğu bilinen
K
L K L K küresinin son yük durumu, K’nin L’ye temas
Yalıtkan sap etmesi durumunda gerçekleşir.
Etki ile elektriklenen K küresi L’ye doğru çe-
Şekil I Şekil II
kilir. K’nin L’ye temas etmesi ile L’nin yükü ile
Başlangıçta yüksüz olan K küresine pozitif yüklü
yüklenir. Aynı cins elektrik yükü ile yüklenen ci-
L cismi Şekil I’deki gibi yaklaştırıldığında K cismi-
simlerin birbirini ittiği bilindiğine göre K küresi,
nin denge durumu Şekil II’deki gibi olur. Bu olay
L’den uzaklaşır.
nasıl açıklanır?

272 ELEKTROSTATİK