Page 11 - Fizik 9 | 6.Ünite

Birbiriyle temas hâlinde ve nötr olan Şekil 6.1.8’deki iletken
kürelere pozitif yüklü çubuk yaklaştırıldığında, negatif yükler
çubuğa yakın tarafta toplanırken diğer tarafta pozitif yükler
kalır. Etki ortadan kaldırılmadan yani yüklü çubuk uzaklaştı-
rılmadan küreler birbirinden ayrıldığında kürelerin biri negatif,
diğeri pozitif yüklenmiş olur.
Başlangıçta toplam yükü sıfır olan kürelerin, son durumda
da toplam yükü sıfırdır.
Etki ile elektriklenme olayı yalıtkan cisimlerde de gerçek-
leşir. Örneğin saça sürtülerek elektrikle yüklenen plastik ta-
rak, yüksüz ve yalıtkan kâğıt parçacıklarını çeker.
Yüksüz, yalıtkan cisimlerde elektrik yükleri Şekil 6.1.9’daki
gibi gelişigüzel ve çiftler hâlinde bulunur. Yüklü bir cisim, yük-
süz bir yalıtkana yaklaştırıldığında yük çiftleri madde içinde
yer değiştirmeden düzenli bir şekilde dizilir (Şekil 6.1.10) ve
bu olay iletkenlerde olduğu gibi yalıtkanlarda da kutuplan-
ma olarak adlandırılır. Kutuplanma sonucunda negatif yüklü
tarak, kâğıt parçalarını kendisine doğru çeker. Etki ortadan
kalktığında yük çiftleri eski düzensiz hâline geri döner.
Şekil 6.1.8: Etki ile elektriklenme örneği

Negatif
yüklü
tarak

Şekil 6.1.9: Yüksüz yalıtkanda yük Şekil 6.1.10: Yalıtkanın etki ile elekt-
çiftlerinin dağılımı riklenmesi

SIRA SİZDE 3

K L
Yüksüz, iletken K ve L cisimleri Şekil I’deki gibi te-
mas hâlindedir. Negatif yüklü M küresi Şekil II’deki
gibi yaklaştırılıyor. Şekil I
M
M küresi uzaklaştırılmadan, yalıtkan saplarından -
tutularak birbirinden ayrılan K ve L cisimlerinin son K L - -
yük işaretleri ne olur?
Yalıtkan sap
Şekil II

ELEKTROSTATİK 273