Page 100 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 48
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

1. I. metinde yer alan olağanüstülükleri yazınız.

2. a) Oğuz Kağan’ın anlatıldığı I. metinde tespit ettiğiniz olağanüstülükleri bir başka Oğuz Kağan
Destanı anlatısından alınan II. metinle karşılaştırınız. Benzerliklerini ve farklarını yazınız.

b) I ve II. metin arasındaki farkların nedeninin destanı yazıya aktaranların derledikleri zaman ve
toplumun sosyokültürel yapısı ile ilgili olup olmayacağını gerekçesiyle yazınız.

Bilgi Notu: I. metin, Zeki Velidî Togan tarafından günümüz Türkçesine aktarılan Reşideddin’in
Oğuznâmesi’nden alınmıştır. Metinde rivayet edenlerin Oğuz Kağan’ın doğumunu ve özelliklerini
anlattığı bölüm yer almaktadır. II. metin ise Muharrem Ergin’in hazırladığı ve anonim olan bir eser-
den alınan Oğuz Kağan’ın doğumunun anlatıldığı bölümüdür.
Destanlar, oluşumları bakımından doğal ve yapma destan olmak üzere ikiye ayrılır: Milletlerin ya-
şamında derin izler bırakan tarihsel ya da toplumsal bir olayın sözlü gelenekte olgunlaştıktan sonra
destan geleneğini bilen biri tarafından derlenmesiyle oluşan destanlara doğal destan denir.

Doğal destanların oluşumları üç safhada gerçekleşir. Birinci safha, tarihsel olayın ortaya çıktığı çe-
kirdek dönemidir. Toplumun belleğinde derin ve sarsıcı izler bırakan bir olay, zaman içinde gelişerek
büyür; farklı söyleyişlerle ve eklemelerle zenginleşir. İkinci safhada ozanlar toplumun dilinde zengin-
leşen ve efsaneleşen olayları düşsel dünyalarında geliştirerek saz eşliğinde dillendirir. Destan ya-
zıya geçmediği için bu dönemde de büyüyüp gelişmeye devam eder (yayılma). Son safha, destan
geleneğini bilen bir kişinin destanın tüm varyantlarını elde ettikten sonra destanı yeniden oluşturup
yazıya geçirmesidir (derleme).

3. Bilgi notuna göre okuduğunuz metinlerin doğal destan oldukları söylenebilir mi? Niçin?

97
Hazırlayan: Kemal BATMAZ