Page 166 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

CEVAP ANAHTARLARI TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10
Kavram Öğretimi

Mala mülke aldanmayın, Dürüstlük Çalışma No.: 55
dünya perest olmayın.
1. a) Cezmi: 4, Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat: 2, Tercüme-i Telemak:
Yalnız ağaç, göze çarpmaz. Birlik ve beraberlik 1, İntibah: 3, Felatun Bey ile Rakım Efendi: 5, Araba
Kinin varsa, mertçe, yiğitçe Sevdası: 7, Zehra: 8, Sergüzeşt: 6
savaşarak yenin. Adalet
b) Cezmi: Namık Kemal/Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat: Şemsettin
Sami /Tercüme-i Telemak: Yusuf Kâmil Paşa /İntibah: Na-
2. Olası cevap: Toplumdaki yaşlılara, beli bükülmüşlere sahip mık Kemal/Felatun Bey ile Rakım Efendi: Ahmet Mithat
çıkılması ve onlara saygıda kusur edilmemesi gerektiği fikri Efendi/Araba Sevdası: Recaizade Mahmut Ekrem/Zehra:
verilmeye çalışılmıştır. Nabizade Nazım /Sergüzeşt: Samipaşazade Sezai
3. Olası cevap: Destanlar, millî birliği harekete geçirir. Milletle-
rin büyük işler yapmaları için kendilerine güven duymalarını 2. Başlıklar Çıkarımlar
sağlar. Destanlar, milletlerin çeşitli sosyal ve tarihî sebeplerle
unuttukları millî öz benliklerine geri dönmelerinde, yeniden İşlenen Kölelik, yanlış Batılılaşma, görücü usulü
doğarak büyük millet olmalarında, hürriyet ve istiklallerini
korumalarında veya kaybetmiş oldukları istiklallerini yeniden temalar evliliğin zararları gibi temalar işlenmiştir.
kazanmalarında önemli rol oynar.
Mekân Genellikle İstanbul’dur.
Çalışma No.: 53 Sanat Romantizm ve realizm akımının etkili oldu-
akımları ğu görülmektedir.
1. Parçada koyu harflerle yazılmış kelimeler cümleden
çıkarıldığında kelimelerin önündeki isimlerin kelime anlamı Genellikle Osmanlı toplumunun Batı kültü-
eksilmese de cümledeki anlamları eksilir. Koyu renkle Zaman rüyle tanıştığı zamanlar anlatılmıştır.
yazılan kelimeler, önlerindeki isimlerle sıfat tamlaması
oluştururlar. “Bu yörede yaşayan ailelerden birinin genç Romanlarda toplumsal meselelere değinil-
oğlu ile genç kızı evlendirilir. Yeni gelin yöre adetlerine Sanat miş, romanlar toplumu aydınlatmada bir
göre…” parçadan alınan bu örneklerde de görüldüğü gibi anlayışı araç olarak kullanılmıştır. Toplum için sanat
koyu renkle yazılan kelimeler çıkarıldığında hangi yöre anlayışının hâkim olduğu görülmektedir.
olduğu, oğul ile kızın nasıl oldukları, gelinin nasıl olduğu
anlaşılmaz.
Kimi romanlarda yalın bir dil kullanılsa da
2. a) O sırada gelinin geciktiğini gören kaynana, yüksekçe genelde uzun cümlelerin olduğu, yabancı
bir yere çıkarak acele gelmesi için gelinine seslenir. Kullanılan sözcüklerin kullanıldığı, süslü bir dil -
Gelin mahcup ve üzgün bir şekilde, önündeki boş dil özellikle çevre betimlemelerinde- tercih
bakracı, boş götürmektense yaratana sığınarak yanındaki edilmiştir.
pınardan su ile doldurur ve ağzına da bir bez kapatarak,
o şekilde eve getirerek sepetin altına koyar. Bir müddet
sonra sütü kaynatıp mayalamak için, bulunduğu yerden
almaya gelen kaynana, bezi kaldırdığında bakracın Çalışma No.: 56
içindeki su süt olmuştur. Bir kenarda durarak olanları
üzüntü ile seyreden gelin, kendisini mahcup etmediği 1. 1. “Babası, her mevsimi İstanbul’un başka bir yerinde geçiren
için Tanrıya şükreder. O gün, bugündür bu pınarlardan kiracılardan biriydi.”
akan sular koyunlar sağılmaya başladığında, süt renginde 2. “Doktor olacaktı. Babası, tanıdık bir devlet memurunun
akarlar. Koyunların sütü kesilince de tekrar doğal rengine yardımıyla onu İçişlerine ya da Maliye’ye yerleştirmeyi
döner. düşünmüştü.”
3. b) 1) Torul’un tarihi kalesine yüksekçe bir seyir terası 3. “Yukarıya çıkarılırken, “Hayır, aşağıda kalacak!” denilerek
kuruldu. 2) Buradan geçen genç, mahcup ve üzgün merdiven ayaklarına bırakılmış iskemleler, bohçalar; ha-
bir durumda yoluna devam etti. 3) Gölün içindeki su malların yanlışlığı sonucu en üst kata kadar çıkarılan, için-
kirlenmişti. 4) Bu meyvelerin bulunduğu bölge çok de kim bilir ne karışık şeylerle dolu çamaşır sepetleri, evde
güneş almaktadır. 5) Nehirden akan sular denize buradan basılacak yer bırakmamıştı.”
dökülür. 4. “… bu boş yaşamı bir şey olmakla doldurmak için uyanan
isteklerinden meydana gelen o uzun uğraşılı yıllar dizisini
Çalışma No.: 54 nasıl sıkıntı ve eziyetlere göğüs gererek sürüklemişti!”
5. Karısına: “İşte her şeyden önce yapılacak bir iş!” diyordu.
1. Olası cevap: Sonra çocuklarına: “Haydi” dedi, “Siz de önüme düşün,
a) Kırmızı elmalar - Ağaçtaki kırmızı elmaları toplayıp bana yardım edersiniz.”
sepetlere doldurduk. 2. Her eser yazıldığı dönemin zihniyetini, sosyal ve kültürel du-
b) Kesilen ağaçlar - Kesilen ağaçlar kamyonlarla taşındı. rumlarını yansıtır. Kısacası roman gerçek yaşamdan, içinde
c) Fırtınalı hava - Fırtınalı havalarda dışarı çıkmak tehlike- yaşadığı toplumsal, ekonomik ve kültürel ortamdan etkilenir.
lidir. Dönemini yansıtır. Servetifünun Dönemi’nde karamsar, me-
lankolik bir hava vardır. Mekân olarak çoğunlukla İstanbul
2. dışında bir hayata kapı açılmaz.
c yeni bir şehir
3. Olası cevap: Yazarın, okuyucunun romandaki ayrıntıları
ç o zamanki gelenekler kavraması için başvurduğu birçok yöntem vardır. Bunlardan
biri de bir kahramanın, bütün kişiliğini yansıtan ipuçlarının
a yeni gelen göçmenler karakterize edilmesidir. Roman karakterlerinin birbirleriyle
b denizin ortasındaki hapishane olan iletişimlerinde sergiledikleri duruşlar, jest ve mimikler,
kısacası vücut hareketleri, fiziksel görünüşü karakter ortaya
çıkarmak için kullanılır. Yani yazar beden hareketlerinden
3. Tamlayan: yüksek ve kahramanın dış görünüşünden yola çıkarak karakteri
Tamlanan: dağlar, tepeler, yaylalar belirginleştirir.

163