Page 162 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

CEVAP ANAHTARLARI TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10
Kavram Öğretimi

Çalışma No.: 31 Mesnevi nazım biçimi aa, bb, cc... şeklinde uyaklanır. Her
beyit kendi arasında uyaklandığı için istenildiği kadar ve
1. Ne tende cân ile sensiz ümîd-i sıhhat kolay yazılır. Beyit sınırlaması yoktur.
olur
a) Matla Beyit 2. a) Gazel ve müstezat örneği incelendiğinde müstezat
Ne cân bedende gam-ı firkatinle râhat nazım biçiminin biçim ve içerik olarak gazele benzediği
olur görülmektedir. Müstezattan, ziyade denilen kısa mısralar
Nedir bu tâli ile derdi Nefî-i zârın çıkarıldığında şiirin anlamının bozulmadığı ve gazel gibi
b) Makta Beyit Ne şûhu sevse mülâyim dedikçe âfet uyaklandığı görülür.
olur b) Gazel ve kaside örnekleri incelendiğinde benzer uyak
c) Hüsnümatla Ne çâre var ki firâkınla eğlenemem bir dem düzeniyle yazıldıkları görülmektedir. Gazel nazım
Beyit Ne tâliim meded eyler visâle fırsat olur biçiminin başlıca konusu aşktır. Kaside nazım biçiminde
ise devrin önemli kişileri övülür ya da yerilir. Mesnevi
d) Hüsnümakta Belâ budur ki alıştı belâlarınla gönül nazım biçimi aa, bb, cc... şeklinde uyaklanır. Her beyit
Beyit Gamın da gelse dile bâis-i meserret olur kendi arasında uyaklandığı için kolay yazılan bir şiir
biçimidir. Beyit sınırlaması yoktur. Hemen her konuda
2. Gazelin kafiye şeması aa, ba, ca, ça, da, ea şeklindedir. yazılır. Divan edebiyatında günümüzün roman türünün
yerini tutmuştur denilebilir.
3. Verilen gazel aşkı konu ettiği için âşıkane gazeldir. 3.
Gazelin matla beyti “aa” şeklinde uyaklanır. Matla beyti
çıkarıldığında gazel ve kıtanın aynı şekilde yani “ab, ab”
Çalışma No.: 32
şeklinde uyaklandığı görülmektedir.
1. Gazelin redifi olan “yandım elinden” ifadesinden de anlaşıla-
cağı üzere şair gazelde sevgilinin vefasızlığından, umursa- Çalışma No.: 36
mazlığından, yüz vermemesinden dolayı aşk acısı çektiğini
dile getiriyor. Bu yüzden “âşıkane gazel” örneğidir. 1. Şiirin nazım şekli rubaidir. Çünkü tuyuğlar aruzun
“fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilün” kalıbıyla yazılır. Verilen şiir ise
2. “mef’ûlü/mefâ’îlü/mefâ’îlü/fe’ûl” kalıbıyla yazılmıştır.
Beyitler Şair Gazel
Türü a) Verilen özellikler rubai ve tuyuğun ortak özellikleridir.
Devlete meyl eylemez dânâ-yı mahmi- 2. Bu nedenle Nihat, verilen bilgilerin şiirin nazım şeklini
yü’l-cenâb belirlemek için yeterli olmadığını söylemiştir.
Kim bilür bir ândur ol da intikâl üstin- Bâkî Rindane b) Nazım şeklinin İran edebiyatından mı alındığı yoksa
dedür Türklere özgü mü olduğu bilgisi veya şiirin ölçüsü
Bir nihânîce tebessüm de mi sığmaz cânâ Nedîm Şuhane verilmelidir.
Söyle billâh dehenin tâ o kadar teng midir
Bu ders-hâne-i âlemde zümre-i insân Nâbî Hakimane Çalışma No.: 37
Bakılsa her biri bir nüsha-i mücellededür
1. a) I. Metin: b, ç, d, e, f, g;
Yâ Rab belâ-yı ışk ile kıl âşinâ meni
Bir dem belâ-yı ışkdan etme cüdâ meni Fuzûlî Âşıkane II. Metin: a, c, d, h.
b) I. Metin şarkı,
Çalışma No.: 33 II. Metin murabba nazım biçimiyle yazılmıştır.
1. Övmek, İran, ilk, son, mahlas. Çalışma No.: 38
2. Kasideye ait görsel B görselidir. I. Metin: Muhammes
Çünkü kasideler genellikle 33 ile 99 beyit arasında yazılır.
II. Metin: Şarkı
3. 1 ve 2. beyit nesîb, 30. beyit fahriye, 32. beyit dua bölümüne III. Metin: Murabba
ait beyitlerdir. IV. Metin: Rubai
V. Metin: Tuyuğ
Çalışma No.: 34
Çalışma No.: 39
1. a) 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 ve 18.
özellikler tespit edilebilir. 1. Kanuni Sultan Süleyman Mersiyesi ile Alp Er Tunga sagusu
b) Gazel ile kaside; beyit sayıları ve konuları, şairlerin mah- ölen bir kişinin arkasından söylenen matem şiirleridir. İki
lasının kullanıldığı beyitlere verilen isimler, adlandırmala- şiirde de ölümlerinin ardından konu edinilen kişiler ünlü
rı bakımından farklıdır. hükümdarlardır. Aynı zamanda bu şiirlerde hükümdarların
c) Kaside ile gazel; ait olduğu dönem, ortaya çıkışı, nazım ölümlerinden derin üzüntü duyulduğundan ve bu
birimi, ölçüsü, kafiye şeması, mahlas kullanılması, özel- durumun bütün düzeni olumsuz yönde değiştireceğinden
liklerine göre adlar alması, divan adı verilen kitaplarda bahsedilmektedir.
toplanması, mazmunların olması bakımından benzerdir. 2. Methiye önemli şahısları övmek üzere yazılmış şiirlerdir.
Mersiye ise ölen bir kişinin ardından duyulan üzüntü ve
Çalışma No.: 35 acıyı anlatmak üzere yazılmış şiirlerdir. Yani divan edebiyatı
nazım türleri gruplandırılırken konu ve tema esas alınmıştır.
1. Gazel : aa, ba, ca, da
Kaside: aa, ba, ca, da 3. Şair döneminde yaşadığı bir durumu, iğneleyici sözlerle ve
alaycı ifadelerle eleştirmektedir. Beytin konusu yergi olduğu
Mesnevi: aa, bb, cc için nazım türü hicivdir.
Müstezat: a(b) a(b), x(x) a(b)
Kıta: ab, ab
159