Page 160 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

CEVAP ANAHTARLARI TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10
Kavram Öğretimi

2. Özellikleri verilen metin, I. metindir (Havada Bulut Yok).
Çalışma No.: 23
3. TÜRKÜ
1. Olası cevap: Şairlerin duygu ve düşüncelerini özel birtakım
amaçlarla şiire dökmeleri; Allah aşkını dile getiren ilahi Yüksek yüksek tepelere ev kurmasınlar
yanında nutuk, devriye, şathiye gibi dinî-tasavvufi Türk halk Aşrı aşrı memlekete kız vermesinler
şiiri türlerini ortaya çıkarmıştır. Bu şiirlerin her biri kendine Annesinin bir tanesini hor görmesinler
has özellikler taşımaktadır. Ayrıca ilahi türü farklı tarikatlarda
farklı adlarla anılmakta ve karşımıza yine yeni türler çık- Uçan da kuşlara malum olsun ben annemi özledim
maktadır. Bu yeni türlerin temeli ise mutasavvıfların Allah’a
farklı farklı yollardan ulaşma gayretlerine bağlanabilir. Bu Hem annemi hem babamı hem köyümü özledim
farklı anlayışlar tarikatları doğurmuştur. Allah aşkını dile
getirmeye çalışan derviş, bağlı bulunduğu tasavvufi anlayışa/ Babamın bir atı olsa binse de gelse
tarikata uygun şiirler söyler. Böylece anlayış, zevk ve üslup Annemin yelkeni olsa açsa da gelse
değişimleri, farklı adlarla anılan şiirleri ortaya çıkarır.
Kardeşlerim yollarımı bilse de gelse
2. 1. Yesevi dervişi, hikmet 4. Pir Sultan Abdal, deme
2. Derviş Yunus, devriye 5. Azmî, şathiye Uçan da kuşlara malum olsun ben annemi özledim
3. Tapduk Emre, nutuk Hem annemi hem babamı hem köyümü özledim

Çalışma No.: 24 Ölçüsü: Birinci bendin 1.ve 2. mısrası 13’lü hece, 3. mısrası
14’lü hece
1. Kavuştakların 1. mısrası 17’li hece ölçüsü, 2. mısrası 15’li
MÂNİ TÜRLERİ hece ölçüsü
TÜRLERİ
MÂNİ
İkinci bend 13’lü hece ölçüsüyle söylenmiştir.
Konusu: Kına törenlerinde söylenen bir türküdür.
Düz Mâni Kesik Mâni Yedekli Yapısı: Bentlerle ve iki mısralı kavuştaklardan oluşan bir tür-
küdür.
Mâni
Söyleyeni: Söyleyeni belli değildir.
Dört dizeli, Birinci dizesinin Dört dizeli genel
bütün dizeleri hece sayısı yedi- tipte olan mâni- Çalışma No.: 26
yedi heceli ve den az olan ma- ye, aynı kafiyede
“aaxa” şeklinde nilerdir. Dizeleri başka dizeler ek- 1.
kafiyelenen cinaslı kafiyelerle lenerek söylenen Ölçütler Özellikler
mânilerdir. kurulur. mânilerdir. Koşma Destan
Nazım birimi Dörtlük Dörtlük
2.
I. Metin II. Metin
Toplam nazım Dört dörtlük Otuz dörtlük
(…) Su gelir deste gider birimi sayısı
Balığın canını suda dediler Ayrılır dosta gider
İlâhî balığı gölden ayırma Ölçü 11’li hece ölçüsü 11’li hece ölçüsü
Gurbet yansın yıkılsın
Eşrefoğlu senin kemter Sağ gelen hasta gider. Kafiye örgüsü abab,cccb,dddb, abab,cccb,dddb,
eeeb,fffb
eeeb
kulundur
İlâhî kulu sultandan ayırma Konu Doğa Atasözleri
İkinci metin mânidir. Birinci metnin sanatçısı bellidir ve Mahlas kullanımı Evet Evet
şiir beyitler hâlinde yazılmıştır. İkinci metindeyse yedili
hece ölçüsü, aaxa kafiye şeması ve dörtlük nazım birimi
kullanılmıştır. Ayrıca şiirin anonim olduğu belirtilmiş. Sonuç: Âşık edebiyatı nazım şekillerden koşma ve destan
Bütün bu özellikler ikinci metnin türünün mâni olduğunu şekil bakımından birbirine benzer. Koşmalarda dörtlük sayısı
gösterir. 3-5 arasında değişir. Verilen destanın dörtlük sayısı otuzdur.
Destanlarda dörtlük sayısı sınırlaması yoktur.
Koşma, doğa konusunu işlemiştir. Destan ise atasözleri ile
3.
Düz Mâni Kesik Mâni Yedekli Mâni insanlara öğüt vermiştir.
Koşma ve destan biçim olarak aynıdır. Sadece nazım birimi
Güvercin O beni Derdim var beller sayısı ve işlenen konu bakımından ayrılık gösterir.
havadadır, Kâkül örtmüş o beni gibi
El vurma Ben yârimi Söylemem eller gibi 2.
yuvadadır, unutmam Kalbimin hüzünü var Metinler Konusu
Bir elim yâr elinde, Unutsa da o beni. Yıkılmış eller gibi
Bir elim duadadır. Gözlerimden yaş akar
Bulanmış seller gibi. I. Metin Hayvanlar

II. Metin Deprem
Çalışma No.: 25
1. Ölçüsü: 11’li hece ölçüsü III. Metin İnsanın hayat evreleri
Konusu: Lirik
Yapısı: Bentlerle kurulan kavuştaklı (nakaratlı) türküdür. IV. Metin Savaş
Söyleyeni: Türkünün söyleyeni belli değildir. Anonimdir.

157