Page 25 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
9 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi

kardeşinim,” dedi. (...) Eğer ki gelip burada sen kendini tarifleseydin, kendini methetseydin, o
zaman bu kadar askerinin, bu kadar keleşinin içerisinde seni yine bu meydanda, yemin ediyorum,
dizin dizin süründürecektim… Sen yiğitliğini gösterdin. Bundan sonra sen benim kardeşimsin ve
benim çemçırak taşlarım da söz veriyorum ki senin oğlun Ayvaz’a düğün hediyem olsun. Sana dört
tane de turna teli getirmişim, o da gelinime taç yapılsın.” İki yiğit birbirine sarıldı.
Çamlıbel’de kırk gün kırk gece davullar, zurnalar çalındı. (...) Ayvaz muradına erdi. Allah cümle
hasretleri muradına erdirsin.
Âşıklardan Halk Hikâyeleri-I, (Derleyen: Timur Yılmaz)
Kelime Dağarcığı: (Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)
çemçırak taşı: Şamşırak taşı konulduğu yeri (cami, saray vb.) aydınlatan küçük bir taştır. Divan şiirinde şeb-çerağ, masal
ve halk hikâyesi metinlerinde ise şamşırak olarak bilinmektedir. Olağanüstü özellikleri olduğuna inanılan efsanevi bir taş.
keleş: Yiğit, cesur, bahadır. leçek: Baş örtüsü. methetmek: Övmek. şahmar yılanı: Başı insan, gövdesi yılan biçiminde
olduğuna inanılan efsanevi yaratık. yedek: Gereğinde kullanılmak için fazladan bulundurulan, ayrılmış olan.

1. Aşağıdaki tabloda halk hikâyelerinin genel özellikleri ve bu özelliklerin Köroğlu Hikâyesi Kiziroğlu
Kolu’ndaki karşılıkları karışık olarak verilmiştir.

a) Özellikleri eşleştiriniz.

Sıra Halk Hikâyelerinin Özellikleri Köroğlu Hikâyesi Kiziroğlu Kolu’ndaki Özellikler
Hikâyenin son paragrafı kalıplaşmış ifadelere örnek teşkil
1 Halkın ortak malıdır. a
etmektedir.
Evlilik adetleri, metindeki diyaloglarda kullanılan dil ve keli-
Sıra dışı durumlar vardır ancak b
2 meler, metnin sonunda kurulan düğünün şekli vb. durumlar,
yaşanması mümkündür.
ortaya çıktığı dönemin özelliklerini taşıdığını göstermektedir.
Köroğlu’nun Kiziroğlu’na yenilmesinden sonra duygularını
3 Konusu aşk ve kahramanlıktır. c
anlattığı kısım nazım, diğer bölümler nesirdir.
Kahraman engellerle karşılaş-
4 ç Hikâyenin dili sadedir.
maktadır.
Nazım-nesir karışımıdır. Olay-
Ayvaz’ın evliliği için yapılanlar kahramanlık olarak değerlendi-
5 lar nesirle, duygular nazımla d rilebilir.
anlatılmıştır.
Kızın babası bulunması zor şeyler (çemçırak taşı ile turna
6 Kalıplaşmış sözler vardır. e
telleri) istemiştir.
Kendi içinde fasıl, döşeme,
7 hikâyenin asıl konusu, sonuç, f Ayvaz’ın evliliği için istenenlerin yerine getirilmesi olayı vardır.
dua ve efsane bölümleri vardır.
Anlatmaya ve olaya dayalı bir Hikâye kısaltıldığı için bu bölümleri tespit etmek mümkün
8 g
türdür. değildir.
9 Dili sadedir. h Hikâyenin derleyeni Timur Yılmaz’dır, yazarı yoktur.
Ortaya çıktığı dönemin özellik- ı Çemçırak taşı olağanüstü özellikleri olan efsanevi bir taştır.
10 lerini (sosyal, siyasal, kültürel) Kırk gün kırk gece düğün yapılması, sıra dışı duruma örnektir.
taşımaktadır.
Karekod
Alanı
Asıl karekodlar
yerleştirildikten sonra b) Yaptığınız eşleştirmeler neticesinde hangi özelliklerin “Halk hikâyeleri ortaya çıktığı dönemin
kalıptaki görseli siliniz.
Asıl karekodda çerçeve
konturu olmayacak. özelliklerini taşımaktadır.” yargısını desteklediğini gerekçesiyle yazınız.

2. Köroğlu Hikâyesi Kiziroğlu Kolu’nda tablodaki özelliklerden hangileri bulunmasaydı bu metin bir
halk hikâyesi olmazdı?

22
Hazırlayan: Kemal BATMAZ