Page 196 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

FİZİK 10 CEVAP ANAHTARLARI
Kavram Öğretimi

miktarı da o kadar çok olur. Bu çarpışmalar, aynı zamanda bir
Çalışma No.: 1
malzemenin elektrik akımına karşı gösterdiği direncin de kay-
nağıdır. Üzerinden aynı miktarda akım geçen iki telden direnci
1. Elektrik yüklerini harekete geçiren, sistemdeki potansiyel far- büyük olan daha çok, direnci küçük olan daha az ısınacaktır.
kıdır. Yükler, yüksek potansiyelden düşük potansiyele doğru
hareket eder. 3. Tungsten teli ısınarak akkor hâline gelmekte ve ışık yaymakta-
2. Elektrik akımı, bir iletkenden, yüksek potansiyelden düşük po- dır. Ancak tungsten telinin yaydığı ışık enerjisi, tükettiği elekt-
tansiyele doğru, belirli bir sürede geçen yük miktarıdır. Aynı rik enerjisinin çok az bir miktarına karşılık gelmektedir. Çünkü
sürede iletkenden geçen yük miktarı artarsa elektrik akımı ar- tungsten teli harcadığı elektrik enerjisinin büyük bir kısmını ısı
tar. Elektrik akımı süre ile ters, yük miktarı ile doğru orantılı- enerjisi olarak yayar. Bu nedenle günümüzde ışık enerjisi verimi
dır. Elektrik akımının yönü vardır. Elektrik akımının oluştuğu yüksek olan ampuller tercih edilir.
ortamlar, elektrik akımını iletebilen yani iletken özellikteki mad-
delerdir. Bu özellikte olmayan maddeler yalıtkandır ve elektrik Çalışma No.: 6
akımını iletmez.
1. İletken bir madde içindeki serbest elektronların belli bir yöne
3. Elektrik akımının oluşturduğu elektrik enerjisi, el feneri örne- hareketlendirilmeleri durumunda karşılaştıkları zorluğun sebep-
ğinde olduğu gibi günlük hayatımızdaki elektrikli aletlerde kul- leri, maddenin atomlarındaki dizilimler ve aralarındaki boşluklar
lanılır. Bu sayede ısı ve ışık enerjisi elde edilebilir. Yani elektrik olarak açıklanabilir.
enerjisi başka enerjilere dönüşebilir. Elektrik akımının yönü,
elektronların hareket yönüne zıt yöndedir. Pilin bağlı olduğu sis- 2. Büyütülmüş model olarak Aras’ın ortaya koyduğu model de uy-
temde artı kutuptan eksi kutba doğrudur. gundur. Musluğu kapattıkça su akımına karşı bir direnç oluştu-
ruruz.
Çalışma No.: 2 3. Bir iletkenin, üzerinden geçen elektrik akımına karşı gösterdiği
zorluğa elektriksel direnç denir.
1. I, III ve IV. araştırma sonuçları elektrik akımını tanımlarken II.
araştırma sonucu akımın yönü hakkında bilgi vermektedir. İfa- Elektriksel direncin faydalı etkileri için muhtemel cevaplar:
deler tek başına elektrik akımını tanımlamaya yeterli değildir. Elektriksel direnç sayesinde ısı enerjisi elde edilebilir. Direnç
sayesinde elektrik enerjisinin iletimi ve dağıtımı sırasında ener-
jinin istenmeyen bölgelere dağılımı engellenir.
2. Her araştırma sonucunun elektrik akımının tanımına katkısı
önemli olmakla beraber en yakın olan, III numaralı araştırma
sonucudur. Çalışma No.: 7
3. Elektrik akımı, bir iletkenin dik kesitinden birim zamanda yük 1. Suyun akış hızı yeterli olduğu sürece modelleme doğrudur.
işaretine bakılmaksızın geçen toplam yük miktarıdır.
2. Öz direnç sabit sıcaklıkta ya da belirli bir sıcaklıkta maddenin
cinsine bağlıdır, sistemde birimi olan bir çarpan gibi kullanılır.
Çalışma No.: 3
Boyutların arasındaki uzunluk ilişkisini direnç boyutuna taşıma-
yı sağlar.
1. Durgun bir elektrik alanında iki nokta arasındaki bir yükü hare-
ket ettirebilmek için birim yük başına yapılması gereken iş ya 3. Birim uzunlukta ve birim kesit alanına sahip iletkenin direncine
da harcanması gereken enerji potansiyel farkı olarak tanımlanır. öz direnç denir.
2. Teleferiğin bulunduğu tepenin alt kısmı pilin eksi kutbunu, üst Çalışma No.: 8
kısmı artı kutbunu, kabinle birlikte hareket eden kayakçılar ise
yükleri temsil eder. 1. Öğrencilerin vereceği cevaplar değerlendirilir.
3. Öğrencilerin yaptığı araştırmalara göre cevaplar değişebilir. Muhtemel cevap:
Muhtemel cevaplar: Bir iletkenin birim uzunluğu ve birim kesitindeki parçasının akı-
Potansiyel farkı oluşturan araçlara dinamo, akü, pil örnek olarak mın geçişine karşı gösterdiği dirence öz direnç denir. Maddeler
verilebilir. için ayırt edici bir özelliktir.
2. Ampulün içerisinde kullanılacak metalin akkor hâline gelebil-
Çalışma No.: 4 mesi için öz direnci yüksek olmalıdır. Ampulün filamanında tun-
gsten yerine gümüş kullanılırsa gümüş, öz direnci düşük olduğu
1. Birinci grup, potansiyel farkı maddelerin sıcaklık farkı ile iliş- için yüksek elektrik akımına karşı direnç göstermez ve ortamı
kilendirmiş ve farklılığın olması ile akışın gerçekleşeceğini aydınlatmaz.
belirtmiştir. İkinci grup ise hareketi akımla ilişkilendirip bunun
gerçekleşebilmesi için yükseklikle potansiyel farkının olması 3. İletkenlerin boyunu veya kesit alanını değiştirerek öz direncini
durumunda gerçekleşeceğini belirtmiştir. değiştirmek mümkün değildir. Öz direnç maddeler için ayırt edi-
2. Bir devrede lambanın ışık verip vermemesi lambanın uçları ara- ci bir özelliktir. Maddenin cinsine ve sıcaklığa bağlıdır.
sındaki potansiyel farkına bağlıdır. Potansiyel farkı varsa lamba
ışık verir, potansiyel farkı yoksa ışık vermez. Çalışma No.: 9
3. Birim yükün, iletken üzerinde bir noktadan başka bir noktaya 1. Diş macununu sıkan kuvvet potansiyel farkı (gerilim), diş macu-
getirmek için elektriksel kuvvetlerin yaptığı işe ya da elektrik nunun miktarını akım olarak düşünürsek macunun çıktığı delik
devrelerinde üretecin birim yükün hareketi için harcadığı enerji çapı direnç olarak kabul edilir ve birbirleri ile eşleştirilebilir.
miktarına potansiyel farkı denir.
2. Kuvvet potansiyel farkı (gerilim), diş macununun miktarı akım
Çalışma No.: 5 ve macunun çıktığı delik çapı ise direnç ile eşleştiril miştir. Bu
durumda diş macunu için bahsedilen oran, elektrik devresinde-
1. Bir iletkenin, üzerinden geçen elektrik akımına karşı gösterdiği ki potansiyel farkının elektrik akımına oranıdır (V/I) ve bu oran
zorluğa elektriksel direnç denir. direnç değerini verir. Oran küçükse direnç değeri küçük, oran
büyükse direnç değeri büyük olur.
2. Elektrik akımı bir malzemenin üzerinden geçerken elektronlar-
daki enerjinin bir kısmı malzemeye aktarılır ve ve bu nedenle her 3. Ohm Yasası, bir elektrik devresinde potansiyel farkının elektrik
malzeme ısınır. Çarpışmalar ne kadar çoksa ısıya dönüşen enerji akımına oranıdır. Bu oran, sabit olup direnç değerini verir.

194