Page 28 - Kimya 11 | 5.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Hız
OKUMA PARÇASI

OKTAY SİNANOĞLU (25 Şubat 1935-19 Nisan 2015)
Oktay Sinanoğlu kimyacı, moleküler biyofizikçi ve biyokimyacı
olan Türk bilim insanıdır. Babasının Türkiye Başkonsolosluğundaki gö-
revi nedeniyle İtalya'da doğdu. 1939 yılında II. Dünya Savaşı başlayın-
ca ailesiyle İtalya'dan Türkiye'ye döndü.
1953 yılında burslu öğrenci olarak ABD'ye gitti. 1956'da Kaliforniya
Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümünü dereceyle bitirdi. Yüksek
lisansını 1957'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsünde (MIT) 8 ayda
Görsel 5.2.9: Oktay SİNANOĞLU tamamladı ve bilim dünyasının en önemli ödülü olan Sloan Araştırma
Ödülü'nü kazandı. Berkeley'de kuramsal kimya alanında doktorasını
tamamladı. 1960'ta Yale Üniversitesinde öğretim üyesi oldu.
“Türk Aynştaynıˮ olarak bilinen Sinanoğlu, uluslararası çapta ta-
nınmış bir araştırmacıdır (Görsel 5.2.9). 1963 yılında 28 yaşında kim-
ya alanında tam profesörlük hakkı kazanarak en genç profesör unvanı-
nın da sahibi olmuştur. Yaleʼnin son 300 yıllık tarihinde tam profesörlük
unvanını alan üçüncü en genç öğretim üyesi olduğuna inanılmakta-
dır. (Görsel 5.2.10). 1964 yılında Yale Üniversitesinde Teorik Kimya
Bölümünü kurdu.
1960’lı yıllarda moleküllerin elektronik yapısı üzerine geliştir-
diği teori en önemli çalışmalarından biridir. Elektronların davranı-
şı, Schrödinger dalga denklemi tarafından açıklanmaya çalışılmıştır.
Fakat bu denklemin çok elektronlu sistemler için çözümü neredeyse
imkânsızdır. Çünkü elektronlar kendi orbitallerinde bağımsız hareket
Görsel 5.2.10: Sinanoğlu Yale Üni- etmez. Elektronların hareketi birbiriyle ilişkilidir ve birbirini etkiler.
versitesinin en genç
profesörü olmuştur Günümüzde elektronların hareketiyle ilgili çalışmalar hâlen devam et-
mektedir. Sinanoğlu elektronik Schrödinger denklemine, doğru yakla-
şımlar geliştirerek bu alanda önemli adımlar atmıştır.
Yale Üniversitesinin bir üyesi olarak otuz yedi yıllık görevi boyun-
ca "Atom ve Moleküllerin Çok-Elektron Teorisi", "Çözgeniter Kuramı",
"Kimyasal Tepkime Mekanizmaları Kuramı", "Mikrotermodinamik"
ve "Değerlik Kabuğu Etkileşim Kuramı" gibi konularda birçok çalış-
ma gerçekleştirdi. 1988 yılında, kimyasal tepkimelerin mekanizma-
larını açıklamaya yönelik geliştirdiği matematik teorilerine dayanan
ve "Sinanoğlu İndirgemesi" olarak adlandırılan yöntemini yayımladı.
Yale'den 1997'de emekli oldu.
Yaleʼde çalıştığı süre boyunca Türkiye'deki üniversitelerin bazıla-
rına ve Japan Society for the Promotion of Scienceʼye (JSPS) danış-
manlık yaptı. Sinanoğlu'na 1975 yılında TBMM'nin çıkardığı özel bir
kanunla “Cumhuriyet Profesörüˮ unvanı verildi. Yaptığı bilimsel çalış-
malarla ülkemizde ve dünyada birçok ödül aldı. 1966ʼda kimya da-
lında “TÜBİTAK Bilim Ödülüˮ, 1973ʼte kimya dalında "Alexander von
Humboldt Research Award" ve 1975'te "International Outstanding
Scientist Award of Japan" aldığı ödüllerden bazılarıdır. İki defa Nobel
Ödülü için aday gösterildi. 1973'te Japonyaʼya T.C. Özel Elçisi olarak
gönderildi.
Oktay Sinanoğlu 1997'de Yale'den emekli olduktan sonra 2002 yı-
Görsel 5.2.11: "Bye Bye Türkçe"
Sinanoğlu’nun eser- lına kadar Yıldız Teknik Üniversitesi Kimya Bölümünde profesör olarak
lerinden biridir. çalışmalarını sürdürdü.
Oktay Sinanoğlu akademik çalışmalarının yanı sıra Türkçe ile il-
gili çalışmalarıyla da tanınmaktadır. Sadece bilimsel kitap ve makale
yazmakla kalmayan Sinanoğlu, "Hedef Türkiye", "Bye Bye Türkçe" gibi
eserler de yazmıştır. (Görsel 5.2.11). Türkçenin yabancı dillerin istilası

214