Page 26 - Kimya 11 | 5.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Hız

3. X + 2Y + 3Z T + U tepkimesi için belli bir sıcaklıkta girenlerin derişimleri değiştirildiğin-
de hızın da değiştiğini gösteren deneyler yapılmıştır. Deney sonuçları aşağıdaki şekildedir.

Deney [X](mol/L) [Y] (mol/L) [Z] (mol/L) HIZ(mol/L.s)
1 0,01 0,1 0,02 2x10 -4

2 0,01 0,1 0,06 6x10 -4
3 0,02 0,1 0,06 6x10 -4

4 0,01 0,2 0,02 8x10 -4
Buna göre
a) Tepkimenin hız bağıntısı nedir?
b) Hız sabitinin sayısal değeri ve birimi nedir?
c) Tepkimenin hızını belirleyen yavaş adımı tahmin ediniz?

Çözüm
a) 1. ve 2. deneyler karşılaştırıldığında X ve Y’nin derişimi sabitken Z’nin derişimi 3 katına çıktığında
hızın da 3 kat arttığı görülüyor. Zʼnin derişimi ile tepkime hızı doğru orantılıdır. 2. ve 3. deneyler
karşılaştırıldığında X’in derişimi 2 katına çıktığında hız değişmemiştir. X, hızı etkilemediğine göre
tepkime çok basamaklı bir tepkimedir ve X yavaş basamakta yer almamaktadır. Bu nedenle hız denk-
leminde de yer almamalıdır. 1. ve 4. deneyler karşılaştırıldığında Y’nin derişiminin 2 katına çıkması
hızı 4 kat artırmıştır. O hâlde Y, hıza derişiminin karesi kadar etki etmektedir.
2
Hız = k. [Y ] . [Z]
b) Herhangi bir deney basamağı seçilerek veriler hız denkleminde yerine yazılır ve k sabiti bulunur.
2
-4
2x10 mol/L.s = k. [0,1 mol/L] .[0,02 mol/L]
2 2
k =1 L /mol ∙s
c) Yavaş basamakta girenler hız denkleminden yararlanılarak tahmin edilebilir.
2Y + Z ürün

ÇÖZEREK ÖĞRENİN

1. Zn(k) + Cu 2+ (suda) Zn 2+ (suda) + Cu(k)
tek basamakta gerçekleşen reksiyonunun hız denk-
lemini yazarak tepkimenin derecesini bulunuz.

2. 2CO(g) + O (g) 2CO (g) tek basamakta
2
2
gerçekleşen tepkime için aşağıdaki soruları cevapla-
yınız.
a) Tepkimenin hız denklemini yazınız.
b) Tepkimenin derecesini bulunuz.
c) O miktarı sabitken tepkimeye giren karbon mo-
2
noksit miktarı 3 katına çıkarılırsa hızın nasıl de-
ğişeceğini belirtiniz.
) ç CO miktarı sabitken tepkimeye giren oksijen
miktarı yarıya indirilirse hız nasıl değişir? Belir-
tiniz.

212