Page 21 - Kimya 11 | 5.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Hız
Moleküller arasında gerçekleşen tepkimelerde, moleküller arası et-
kileşimleri fazla olanların tepkimesi daha yavaş gerçekleşir. Bir tepki-
mede kopan ve oluşan bağ sayısı fazla ise tepkime yavaş gerçekleşir.
Mumun oksijenle tepkimesinde (Görsel 5.2.3) kopan ve oluşan bağ sa-
yısı, metanın oksijenle tepkimesindeki (Görsel 5.2.4) kopan ve oluşan
bağ sayısından fazladır. Bu nedenle mumun oksijenle tepkimesi yavaş,
metanın oksijen gazı ile tepkimesi ise hızlıdır.
CH (g) + 2O (g) CO (g) + 2H O(g) (hızlı)
2
4
2
2
Görsel 5.2.3: Mumun O 2 ile tepkimesi
C H (k) + 38O (g) 25CO (g) + 26H O(g) (yavaş)
25
2
2
2
52
İyonik bağlı bileşikler arasında gerçekleşen tepkimelerde sulu çö-
zeltilerin tepkimesi katı hâldeki türlerden daha hızlı gerçekleşir.
Katı hâldeki kurşun(II) nitrat ve potasyum iyodürün tepkimesi çok
yavaş gerçekleşir. Bunun nedeni katı hâldeyken kurşun(II) nitrat ve po-
tasyum iyodür içindeki güçlü iyonik bağın kırılmasının zor olmasıdır.
Fakat bu bileşiklerin sulu çözeltilerinin tepkimesi oldukça hızlı gerçek-
leşir. (Görsel 5.2.5)
Görsel 5.2.4: CH 4 ʼın O 2 ile tepkimesi
Pb(NO ) (k) + 2KI(k) PbI (k) + 2KNO (k) (yavaş)
3
2
3 2
Pb(NO ) (aq) + 2KI(aq) PbI (k) + 2KNO (aq) (hızlı)
3 2
2
3
Zıt yüklü iyonlar arasında gerçekleşen tepkimeler hızlı gerçekleşen
tepkimelerdir. Çünkü bu tepkimelerde zıt yüklü iyonlar birbirini çeke-
ceğinden uygun geometri ile çarpışan tanecik sayısı dolayısıyla etkin
çarpışma sayısı fazladır.
• Zıt yüklü iyonlar arasında gerçekleşen tepkimeler moleküller ara-
sında gerçekleşen tepkimelerden daha hızlı ilerleme eğilimindedir.
1 Görsel 5.2.5: Pb(NO 3 ) 2 ve KI çözelti-
CO(g) + O (g) CO (g) (yavaş)
2
2
2 lerinin tepkimesi
-
+
5Fe 2+ (aq) + MnO (aq) + 8H (aq) 5Fe 3+ (aq) + Mn 2+ (aq) + 4H O(s) (hızlı)
2
4
• Ancak zıt yüklü iyon sayısı fazla olan tepkimeler daha yavaş gerçekleşir.
- - +
BrO (suda) + 5Br (suda) + 6H (suda) 3Br (suda) + 3H O(s) (hızlı)
2
3

2
-
2+
2+
+
2MnO (aq) + 5Sn (aq) + 16H (aq) 2Mn (aq) + 5Sn 4+ (aq) + 8H O(s) (yavaş)

4
2

ÇÖZEREK ÖĞRENİN
1. Aşağıda aynı şartlar altında verilen tepkime çiftlerinin hızlarını kendi aralarında karşılaştırınız.
a) Na SO (k) + CaCl (k) 2NaCl(k) + CaSO (k)
4
2
4
2
Na SO (suda) + CaCl (suda) 2NaCl(suda) + CaSO (suda)
2
4
4
2
+
-
b) 3Cu(k) + 2NO (suda) + 8H (suda) 3Cu 2+ (suda) + 2NO(g) + 4H O(s)
3
2
C H (s) + 25/2O (g) 8CO (g) + 9H O(g)
8
2
2
18
2
Tepkime hızı yalnızca tepkimeye giren maddelerin cinsine bağlı de-
ğildir. Sıcaklık, derişim, katalizör gibi faktörler de tepkime hızını etkiler.
207