Page 14 - Kimya 9 | 5. Ünite

Doğa ve Kimya

Neler Kazanılacak? Hava, su ve toprak kirliliğine sebep olan kimyasal kirleticiler açıklanırken
a) Hava kirleticiler olarak azotoksitler, karbon dioksit ve kükürt oksitleri üzerinde durulacak,
b) Su ve toprak kirleticiler olarak plastikler, deterjanlar, organik sıvılar, ağır metaller, piller ve endüst-
riyel atıklar açıklanacaktır.

5.2.1. HAVA, SU VE TOPRAK KİRLİLİĞİNE SEBEP OLAN
KİMYASALLAR

HAVA KİRLETİCİLER
Soluduğunuz havadaki bazı gazlar yavaş yavaş sizi öldürüyor ola-
bilir. Kim hava kirliliği yüksek olan bir şehirde (Görsel 5.2.1) yaşamak
ister ki...
Ne yazık ki 2017 yılının şubat ayında Dünya Sağlık Örgütünün
(WHO) hava kirliliği raporuna göre Avrupa’daki en kirli 10 şehrin se-
kizi Türkiye’de bulunuyor. Yine Dünya Sağlık Örgütüne göre her yıl
Görsel 5.2.1: Hava kirliliği yüksek yaklaşık iki milyon insan kirli hava etkilerinden dolayı erken ölüyor.
olan şehir
Hava kirliliği, yalnızca duman kokulu büyük şehirlerde yaşayan
insanlar için değil, tüm canlıları etkileme potansiyeline sahip olan bü-
yük bir sorundur. Çünkü hava kirliliği küresel ısınma, ozon tabakası-
nın delinmesi gibi sorunlara neden olur ve bu sorunlar tüm canlıları
etkiler.
Genellikle atmosfere canlılara ve çevre üzerinde zararlı etkiler bı-
rakan bir veya daha fazla kirleticinin havada bulunması hava kirliliği
olarak kabul edilir. Havadaki kirleticiler her zaman görünür olmayabi-
lir ve birçok farklı kaynaktan ortaya çıkmış olabilir. Bu kirleticiler vol-
kanik patlamalar, orman yangınları, toz fırtınaları, okyanuslar, deniz-
ler ve bitkiler gibi doğal olaylardan havaya yayılmış olabileceği gibi,
ulaştırma, endüstri ve ısınma gibi insan faaliyetleri sonucunda da or-
taya çıkmış olabilir. Hava kirleticilerin başında, azot oksitler, karbon
dioksit ve kükürt oksitler gelir.
Azot oksitler
2SO 2 + O 2 2SO 3
SO 3 + H 2O H 2SO 4 3NO2 + H2O 2HNO3+NO
Atmosferde bulunan azot, yüksek sıcaklıklar-
H 2 SO 4 +H 2 O HNO 3 +H 2 O da oksijenle reaksiyona girerek NO, NO 2 gibi azot
oksitleri oluşturur. Atmosferin kirlenmesine neden
olan azot oksitler genel olarak NO x şeklinde gös-
terilir.
H 2 O
NO suda çözünmez ancak NO 2 oluşumuna ne-
den olur. NO 2 ise suyla reaksiyona girerek HNO 3
(nitrik asit) oluşumuna neden olur. Sonuç olarak
NO 2 SO 2
havada oluşan NO x lar yağmur suyu ile reaksiyo-
na girerek asit yağmurlarına neden olur (Görsel
5.2.2). Aynı zamanda azot oksitler küresel ısınma-
ya neden olan ozon gazı oluşumunu artırdığı için
“dolaylı sera gazı” olarak da bilinirler.

Görsel 5.2.2: Asit yağmurunun oluşumu

196