Page 18 - Kimya 9 | 5. Ünite

Doğa ve Kimya

SU VE TOPRAK KİRLETİCİLER
? BİLİYOR MUSUNUZ? Dünya nüfusu hızla artarken insanların neden olduğu kirlilik mik-
tarı da artar. Ayrıca insanların bitmek bilmez istekleri, yoğun çalışma
Aşağıda bazı maddelerin do-
tempoları ve hareketli yaşam tarzları da bu kirliliğin artmasına neden
ğada kaç yılda bozunduğu
olmaktadır. Su ve toprak kirleticilerin başında plastikler, deterjanlar,
verilmiştir.
organik sıvılar, ağır metaller, piller ve endüstriyel atıklar gelmektedir.
Banka kartları: 1000 yıl
Plastikler
Plastik torba; 1000 yıl
Plastik kelimesi “biçimlendirme” anlamına gelen Yunanca plasti-
Plastik tabaklar; 500 yıl
kos kelimesinden gelmektedir. Plastikler yapılarında karbon (C), hid-
Bebek bezi; 550 yıl
rojen (H), oksijen (O), azot (N) gibi elementlerin olduğu monomer-
Pet şişeler; 400 yıl lerin art arda eklenmesiyle oluşan polimer yapısında malzemelerdir.
Alüminyum; 100 yıl Plastikler; kullanımı kolay, hafif, esnek, kolay şekil verilebilir,
aşınmaya karsı dayanıklı, ısı ve elektrik yalıtkanlığına sahip malze-
Çakmak; 100 yıl
melerdir. Plastikler cep telefonlarından, bilgisayarlara, bisiklet kask-
Kutu kola; 10 yıl
larından, mutfak malzemelerine kadar birçok malzemede kullanılır.
Sakız; 5 yıl Kullanım avantajları olmakla birlikte çevreye verdiği zararlar da ol-
Sigara izmariti; 1 yıl dukça fazladır. Örneğin bir kez kullanılan plastik bardak yüzyıllarca
Gazete; 3 ay doğada bozulmadan kalmaktadır.
İnsanlar bu maddeleri daha fazla kullandıkça, gezegendeki çöp
miktarı da artmaktadır. Çöpe atılan bir plastik torba ancak 1000 yıl-
da kaybolmaktadır. Plastikler, tabiatta doğal olarak çürümez. Ayrıca
yakıldıklarında çok zararlı kimyasal maddeler içeren dumanlar yayar.
Plastiklerde kullanılan kimyasallar insan vücudu tarafından emi-
lir. Bu kimyasalların bazılarının insan sağlığı üzerinde olumsuz etki-
leri olduğu bulunmuştur.
Okyanus ve denizlere karışan plastikler deniz canlılarına zarar
verir (Görsel 5.2.6). Binlerce yıl doğada kalabilen plastik atıklar, eko-
lojik dengeyi bozar. Yeraltı sularına zararlı kimyasalların karışması-
na neden olur.
Dünya petrol üretiminin yaklaşık yüzde 4’ü plastik üretmek için
ham madde olarak kullanılmaktadır.
Deterjanlar
Tekirdağ’ın Şarköy açıklarındaki Marmara Denizi’nin renginin tu-
runcu hâle döndüğü gözleniyor (Görsel 5.2.7).
Görsel 5.2.6: Kirlilik nedeniyle zarar Bu durum bazı mikroskobik deniz canlılarının aşırı üremesinden
görmüş kaplumbağa kaynaklanır. Bu artışta denize atılan artıkların yanı sıra sentetik de-
terjanların önemli oranda rol oy-
nadığı düşünülmektedir.
Deterjanlar, toksik etkilerinin
yanı sıra yapılarında bulunan fos-
fatlar nedeniyle su ve sudaki can-
lı hayatı olumsuz etkiler. Sularda-
ki aşırı yosunlaşmanın nedeni de-
terjanların yapısındaki fosfatlar-
dır. Fosfatlar yosunların anormal
olarak büyüme ve çoğalmasına
yol açar. Aşırı çoğalma su yüzeyi-
ni kapladığında suyun hava ile te-
masını kestiği için oksijenin suda-
ki çözünürlüğü azalır ve bu durum
Görsel 5.2.7: Tekirdağ Şarköy’de Marmara Denizi’nden görünüm

200