Page 5 - Seçmeli Psikoloji | 1.Ünite

1. ÜNİTE

Davranışçı (Behavyorizm) Yaklaşım: John Watson (Con Vatsın), İvan
Pavlov (İvan Pavlov) (Görsel 1.7), Frederic Skinner (Frederik Skinır) ve
Edward Thorndike (Edvırd Törndayk) yaklaşımın temsilcileridir. Bu yakla-
şıma göre psikolojinin konusu gözlenebilen ve ölçülebilen insan davranış-
larıdır. Doğuştan getirilen hiçbir davranış ya da özellik yoktur. Davranışlar
eğitim ve çevre etkisiyle sonradan oluşur. Duygular ve zihinsel süreçler
nesnel bir şekilde incelenemediği için psikolojinin konusu olamaz. Davra-
nışçı yaklaşım, deney ve gözlem yöntemini kullanır.

Psikanalitik (Psikodinamik) Yaklaşım: Sigmund Freud (Sigmund
Froyd) (Görsel 1.8), Alfred Adler (Alfred Adler) ve K. Gustav Jung (Gustav Görsel 1.7: İ. Petrovi̇ç Pavlov (1849-1936)
Yung) yaklaşımın temsilcileridir. Bu yaklaşıma göre psikolojinin konusu
bilinçaltı ve bilinçaltının çözümlenmesidir. Bilinçaltı, insanın bastırılmış
isteklerinden oluşur. Davranışların temelinde bu istekler bulunur ve
insan davranışları bilinçaltı tarafından yönlendirilir. Psikanalitik yaklaşım,
çocukluk dönemine dayanan bilinçaltı etkenlerin kişiliğin gelişmesinde
belirleyici rol oynadığını savunur.
Freud’a göre kişilik üç bölümden oluşur. İd; ilkel dürtüleri içerir,
haz ilkesine göre hareket eder. Süper ego, toplumun ahlak anlayışı
gibi etkenlerle sonradan şekillenir ve eleştirel, yargılayıcı ses olur. İdin
istekleri ile süper ego arasında bir denge kurmaya çalışan ego ise bilinçli
düşüncelerle uğraşır.
Bilinçaltının çözümlenmesinde vaka (olay) incelemesi, hipnoz, rüya Görsel 1.8: Si̇gmund Freud (1856-1939)
analizi, projektif testler, serbest çağrışım ve telkin gibi yöntemler kullanılır.

İnsancıl ( Hümanistik) Yaklaşım: Abraham Maslow (Abraham Maslov)
(Görsel 1.9) ve Karl Rogers (Karl Racırs) yaklaşımın temsilcileridir. İnsanın
değerli olduğu ve doğasının iyilik temelleri üzerine kurulduğu görüşünü
ileri sürmüşlerdir. Bu yaklaşıma göre psikolojinin konusu insanı anlamaktır.
Davranışların temelinde ihtiyaçlar (güdüler) bulunur. Birey “kendini
gerçekleştirmeye” çalışan bir varlıktır. Birey tek, benzersiz ve değerlidir.
Koşulsuz saygıyı ve sevgiyi hak eder.
Hümanistik yaklaşıma göre çevresel koşullar uygun olduğu takdirde
birey, gelişimini en üst düzeye çıkarabilecek potansiyele sahiptir.
Hümanistik yaklaşım içe bakış ve empati yöntemini kullanır. Empati,
kişinin kendisini karşısındakinin yerine koyarak, onun ne hissettiğini, ne Görsel 1.9: Abraham Maslow (1908-1970)
düşündüğünü anlamaya çalışmasıdır.

Varoluşçu Yaklaşım: Rollo May (Rallo Mey) (Görsel 1.10) yaklaşımın
temsilcisidir. Yaşamda anlam bulmayı, acıyı ve ölümü kabullenmeyi,
eylemlerin sorumluluğunu üstlenmeyi, varoluşun kaygılarını göğüslemeyi,
bireyselliği ve irade özgürlüğünü öne çıkaran bir yaklaşımdır.
Birey, kişiliğini kendi seçimleri ile oluşturur. Yaşamı anlamlı ve yaşamaya
değer hâle getirmek, insanın kişisel sorumluluğudur. Geçmişte yaşanılan
ya da gelecekte yaşanılacak olan değil yaşanılan o “an” önemlidir. İnsan
davranışları sınırlanmamalı, denetim altına alınmamalı ve insan özgür
bırakılmalıdır. Psikolog Rollo May “insan odaklı felsefe” yaklaşımını ilk
kez psikoloji alanına uygulamıştır. May’a göre insan, olumsuz duygularını
engellemek ya da bastırmak yerine bunları kabullenmelidir. Bu duygular Görsel 1.10: Rollo May (1909-1994)
insan yaşamının doğal bir parçasıdır ve gereklidir.

PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM 17