Page 9 - Seçmeli Psikoloji | 1.Ünite

1. ÜNİTE

Gözlemi yapan kişi, bu araçların yardımıyla sadece olayları saptamaya çalı-
şır (Görsel 1.20). Bu yöntem çok zaman alır fakat canlının doğal davranışla-
rının izlenebilmesi açısından oldukça avantajlıdır.
Sistematik gözlem, araştırma koşullarının denetim altına alınarak dav-
ranışların laboratuvar ortamında incelendiği gözlemdir. Neyin, kimin, ne-
rede, nasıl gözleneceği önceden belirlenir. Koşullar, araştırmacı tarafından
belirlendiği için tekrarlanabilir, ayrıntılı gözlem yapılabilir fakat katılımcıla-
rın izlendiklerini bilmeleri doğal davranmalarını engelleyebilir. Gözlemin
etkili olabilmesi için tek seferde bir kişi gözlenmeli, mümkünse aynı anda
başka bir araştırmacı da gözlem yapmalı ve sonuçlar hemen kayıt altına Görsel 1.20: Gözlem
alınmalıdır.
Vaka (olay) incelemesi, bireyin yaşam öyküsünün araştırılmasına dayanan yöntemdir. Kişinin öz geçmişi, soy
bilgisi, geçirmiş olduğu hastalıklar, yaşadığı önemli olaylar ile aile, arkadaş, iş, okul ortamı hakkında detaylı bilgi
toplanır. Amaç, bireyin bugünkü davranışlarının geçmiş yaşantısı ile bağlantılarını tespit ederek davranışları açık-
lamaktır. Vaka incelemesi bir kişinin tüm yönleri ile derinlemesine incelenmesi açısından avantajlıdır fakat derin-
lemesine inceleme uzun zaman alır ve elde edilen sonuçlar bireysel olduğu için genelleme yapılamaz.
Anket, belirli bir konu ya da olay hakkında bireylerin görüş ve düşüncelerini almak için hazırlanmış sorulardan
oluşan araştırma tekniğidir. Bir anketin geçerliliği; soruların kısa, açık ve amaca uygun hazırlanmış olmasına ve
anketin uygulanacağı kişilerin, fikri merak edilen kitlenin tamamını temsil edecek özellikte seçilmiş olmasına bağ-
lıdır. Örneğin Türkiye’de lise gençliğinin sorunlarını araştıran bir anket, Türkiye’deki tüm lise öğrencilerini temsil
edecek özelliklere sahip, her bölgeden farklı okul türlerinde okuyan yeterli sayıda öğrenci grubuna uygulanmalı-
dır. Anket yöntemi kısa sürede geniş kitlelere uygulanabilir, fazla zaman almaz ve ekonomiktir. Soruların ne derece
bilinçli ve içtenlikle cevaplandığı bilinmediğinden anket sonuçları yanıltıcı olabilir. Açık uçlu sorulardan oluşan
anketleri değerlendirmek zordur çünkü kişiler sorulara farklı anlamlar yükleyebilir.
Görüşme (mülakat), bireylerin düşüncelerinin, duygu ve davranışlarının, yüz yüze görüşülerek belirlenmesini
sağlayan yöntemdir. Bu yöntem en çok; klinik psikolojide, danışmanlık, eğitim ve endüstri psikolojisinde kullanılır.
Görüşme yönteminin kullanım alanı çok geniştir. Bireye ait bilgiler eksiksiz olarak birinci elden toplanır, sözel ifa-
delerin yanı sıra bireyin beden dili de gözlenir. Görüşme, okuma yazma bilmeyenlere de uygulanabilir. Görüşme
yapılan kişi, araştırmacıyı yanıltabileceği için bu yöntemin geçerliliği ve güvenilirliği düşüktür.
1.4.2. İlişkisel Yöntem
İlişkisel araştırma yöntemi, değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek ve olası sonuçları tahmin etmek için kul-
lanılır. Korelasyon iki değişken arasındaki ilişkidir. Korelasyon değeri -1 ile +1 arasında değişir. Korelasyon değeri
-1 ile +1'e yaklaştıkça ilişki artar, sıfıra yaklaştıkça ilişki azalır. Korelasyon sıfır ise değişkenler arasında hiçbir ilişki
yoktur (bk. Şema 1).
Pozitif korelasyon, iki değişken arasında aynı yönde artma (+ +) ya da azalma (- -) olmasıdır.
Örneğin dikkat ile öğrenme ilişkisi (+ +) şeklindedir. Dikkat arttıkça öğrenme de artar.
Negatif korelasyon, iki değişken arasında zıt yönde artma (- +) ya da azalma (+ -) olmasıdır.
Örneğin yorgunluk ile dikkat ilişkisi (+ -) şeklindedir. Yorgunluk arttıkça dikkat azalır.
Nötr korelasyon, iki değişken arasında bir ilişki olmaması anlamına gelir ve “0 (sıfır)” sayısı ile
ifade edilir. Örneğin boy ile zekâ ilişkisi 0’dır. Boy ile zekâ arasında ilişki yoktur.
Korelasyonda başka değişkenlerin de etkisinin olabileceği unutulmamalıdır. Zekâ ile ders başarısı arasında
pozitif bir korelasyon vardır ancak ders başarısının tek belirleyicisi zekâ değildir. Ders başarısında güdülenme,
çalışma ve tekrar gibi değişkenler de etkilidir. Diğer koşullar sağlanmadığı sürece zekâ tek başına ders başarısını
etkilemez.
Korelasyon

-1 0 +1
Negatif Nötr Pozitif
Korelasyon Korelasyon Korelasyon
Şema 1

PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM 21