Page 8 - Seçmeli Psikoloji | 1.Ünite

1. ÜNİTE

1.3. PSİKOLOJİNİN BİR BİLİM DALI OLARAK ÖLÇÜTLERİ VE AMAÇLARI

KONUYA HAZIRLIK

Papatya suyunun öksürüğe iyi geldiği bilgisi bilimsel bir bilgi midir? Neden?

Bilim, belli alanlarda belli yöntemlerle elde edilmiş, sistemli ve tutarlı bilgiler bütünüdür. Psikolojinin bir bilim
dalı olarak ölçütleri gözlenebilirlik ve ölçülebilirliktir. Gözlenebilirlik, bilginin gözlem yoluyla yanlışlığının ya da
doğruluğunun kanıtlanabilir olmasıdır. Gözlenen bir olay ya da durumun sayılarla ifade edilmesi ise ölçülebilirliktir.
Bilimsel gözlem herkesin üzerinde uzlaştığı sayısal değerlere dayandığı için nesneldir. Örneğin bir çiftçi yağ-
murun yağacağını gözlemlerine dayanarak tahmin edebilir. Çiftçinin tahmini doğru çıksa bile bilimsel bir ölçüte
dayanmadığı için bu tahmin özneldir. Sayısallaştırılmış gözlem sonuçlarını ve fizik yasalarını ölçüt alan meteoro-
loğun tahmini ise nesneldir. İnsanın doğrudan gözlenemeyen psikolojik özelliklerinin ölçülmesi söz konusu oldu-
ğunda soyut ve teorik olay ve durumların somut, gözlenebilir ve ölçülebilir bir hâle getirilmesi gerekir. Zekâ gibi
soyut bir kavram zekâ testi gibi standart bir ölçme aracı ile sayısal ve somut bir hâle getirilebilir.
Psikoloji biliminde davranışlar bilimsel ölçütlerle bilimsel amaçlar doğrultusunda ve bilimsel yöntemler kul-
lanılarak incelenir. Psikoloji biliminin amaçları insan davranışlarını tanımlamak, anlamak ve açıklamak, önceden
kestirebilmek, etkilemek ve kontrol etmektir. Psikoloji ilk olarak insan davranışlarını tanımlar. İkinci adımda tanım-
lanan bu davranışların ortaya çıkış nedenlerini de-
ney ve gözlem yoluyla anlamaya ve açıklamaya ça-
lışır. Bu verilerden yararlanarak benzer durumlarda
benzer davranışların ortaya çıkabileceğini tahmin
eder. Son olarak istenen davranışların oluşması, is-
tenmeyen davranışların önlenmesi için davranışla-
rı etkileyerek kontrol etmeye çalışır. Örneğin psiko-
loji, insan davranışlarından yola çıkarak kıskançlık
duygusunun tanımını yapar. Kıskançlık duygusunu
yaşayan birçok insanı gözlemleyerek bu duygunun
ortaya çıkış nedenlerini anlamaya ve açıklamaya
çalışır. Örneğin bir çocuğun, kardeşi doğduğun-
da neler hissedebileceğini ve nasıl davranacağını
tahmin eder (Görsel 1.19). Çocuğun bu durumdan Görsel 1.19: Kardeşini kiskanan çocuk
olumsuz etkilenmemesi için gerekli tedbirleri alır.

1.4. PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARINDA UYGULANAN YÖNTEM VE TEKNİKLER

1.4.1. Betimsel Yöntemler

Betimsel yöntemler belli bir davranışı tanımlamak, sınıflandırmak, davranışın diğer davranışlarla olan ilişkisini
belirlemek ve elde edilen verileri kaydetmek amacıyla oluşturulan yöntemlerdir. Bu yöntemlerden bazıları
gözlem, vaka incelemesi, anket ve görüşmedir.
Gözlem, bir organizmanın içinde bulunduğu durumun ve bu durum içinde oluşan davranışların, bir uzman ya
da araştırmacı tarafından incelenmesi yöntemidir. Kreşteki çocukların davranışlarının izlenmesi gözleme örnektir.
Doğal ve sistematik olmak üzere iki tür gözlem vardır.
Doğal gözlem, organizmanın davranışının doğal oluşumu içinde müdahâle edilmeden incelenmesidir. Araş-
tırmacı gözlem yapabilmek için gizli kamera, ses kayıt cihazı, fotoğraf makinesi ve gözlem odalarından yararlanır.

20 PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM