Page 4 - Seçmeli Psikoloji | 4.Ünite

4. ÜNİTE

Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1 yaş): Çocuklarda bağlanma ve güven duygusunun oluştuğu dönemdir.
Bu dönemde çocuğun ihtiyaçlarının, zamanında ve mümkünse aynı kişi tarafından tutarlı bir şekilde karşılanması
gerekir. İhtiyaçları bu şekilde giderilen çocuk, güven ve iyimserlik duygusu geliştirir. Sosyal iletişim becerisi kaza-
nır. Aksi takdirde çocukta güvensizlik ve karamsarlık duygusu oluşur.
Özerkliğe Karşı Kuşku ve Utanç (1-3 yaş): Çocuk bu dönemde yürümeye başlar. Buna bağlı olarak çevre ile
daha fazla iletişime geçmek ister ve bağımsız eylemlerden zevk alır. Çocuk, o ana kadar başkalarının desteği ile
yaptığı işleri artık kendisi yapmak ister. Bu dönemde aşırı koruyucu, müdahaleci, titiz ve cezalandırıcı anne baba
tutumu, çocuğun irade ve bağımsızlık konularındaki gelişimini ve kontrol mekanizmasını olumsuz etkiler.
Girişimciliğe Karşı Suçluluk (3-6 yaş): Bu dönemde çocuk hareketli, meraklı ve öğrenmeye isteklidir. Çocukta
motor ve dil gelişimi hızlıdır. Çevresindeki olayları anlayabilmek için sürekli sorular soran çocuğun merak duygusu
canlı tutulmalı ve sorduğu sorulara anlayacağı şekilde cevaplar verilmelidir (Görsel 4.3). Sorular geçiştirilir veya
çocuk azarlanırsa çocukta suçluluk duygusu oluşur.

Görsel 4.3: Merakli çocuk

Başarıya Karşı Aşağılık Duygusu (6-12 yaş): Bu dönemde okula giden çocuğun üzerinde arkadaşlarının ve
öğretmenlerinin etkisi artar. Çalışkanlık, yeterlilik, akademik benlik algısı ve öğrenmeye karşı tutumun oluşumu
bakımından kritik bir dönemdir. Bu dönemde çocuğu başkaları ile kıyaslamak, yapamadıklarını ve yetersizliğini
vurgulamak çocukta aşağılık duygusunun oluşmasına sebep olur. Çocuğa sorumluluk vererek çocuğun başarı
duygusunu yaşaması sağlanmalıdır. Çocuğun yapamadıkları değil yapabildikleri vurgulanmalıdır.
Kimlik Oluşumuna Karşı Rol Karmaşası (12-18 yaş): Kimlik oluşumu bakımından kritik dönemdir. “Ben ki-
mim?” sorusu önemli hâle gelir. Bu süreçte merkezde aile değil akran grubu bulunur. Kişi başarılı bir şekilde kimlik
oluşturursa kendine güvenen, kendinden emin biri olarak yaşamını sürdürür. Başarılı bir kimlik oluşturamazsa “rol
karmaşası” yaşar. Bu kriz atlatılıncaya kadar kişinin gelişim alanları ve dönemleri bu durumdan olumsuz etkilenir.
Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (18-30 yaş): Kişi yakın ilişkiler kurmaya, dostluk ve sevgi ilişkilerine girmeye ve
sorumluluk almaya hazırdır. Karşı cinsle evliliğe gidecek sevgiye ve güvene dayalı ilişkiler kurma isteği ve çabası
içindedir. Dönemi sağlıklı olarak atlatan kişi, güvenli bir şekilde sevgiyi verme ve alma gücüne sahip olurken atla-
tamayan kişi yalnızlık ve yalıtılmışlık duygusu yaşar.
Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30-65 yaş): Kişi önceki dönemlerin çatışmasını başarı ile atlatmışsa bu dö-
nemde verimlilik ve üretkenlik duygusunu yaşar. Bir iş yapmak, insanlara faydalı olmak, çocuk sahibi olmak, çocu-
ğunu etkili ve faydalı bir şekilde yetiştirmek kişinin üretkenlik duygusunu yaşamasını sağlar. Bunlardan mahrum
olan kişi, işe yaramama duygusu yaşar ve durgunluk dönemine girebilir.
Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (65 yaş ve üstü): Bu dönemde yaşanan çatışma, üretken geçen bir
yaşamın sağlamış olduğu doyum ya da yıllarını anlamsız geçirmiş olmanın mutsuzluğu ile ilgilidir. Birey bu dö-
nemde önceki evrelerin birikimi sonucu benliğini tam olarak bulmuş güvenli, mutlu biri veya umutsuzluklar için-
de, uyumsuz, hırçın biri hâline gelebilir. Yaşanan ölüm korkusu, umutsuzluk duygusunu artırabilir.

116 RUH SAĞLIĞININ TEMELLERİ