Page 9 - Sosyoloji 1 | 1.Ünite
P. 9
Sosyolojiye Giriş, Sosyolojinin Alanı, Yöntem ve Teknikleri 1. ÜNİTE
Toplum Sını andırmaları
HAZIRLIK SORULARI
1. Tarihsel süreç içerisinde insanların yerleşik hayata geçmesini zorunlu hâle getiren etkenler neler olabilir?
Düşününüz.
2. İlkel toplumların yerleşik hayata geçmesiyle yaşama biçimlerinde ne gibi değişimler olmuştur?
Belirtiniz.
3. Coğrafi koşulların, toplumların oluşum ve gelişimindeki rolü hakkında neler söyleyebilirsiniz?
KAVRAMLARIMIZ
Avcı ve Toplayıcı Toplumlar, Feodalite, İmparatorluk, Sanayi Toplumları, Bilgi Toplumu
TARİHSEL SÜRECE GÖRE TOPLUM SINIFLANDIRMALARI
A) İlkel Toplumlar B) Toprağa Yerleşmiş Toplumlar
Avcı ve toplayıcı toplumlar: İlkel toplumlarda aile temeline Aşiretler (özler): Toprağa ilk olarak yerleşen ve köy
dayalı basit bir örgütlenme biçimi vardır. Bu toplumlar toprağa yaşamı süren toplum biçimidir. Boyların toprağa yerleşmesi
yerleşmemiş, avcı ve toplayıcı toplumlardır. Avcı ve toplayıcılar, aşiretleri oluşturmuştur. Klandaki totem inancının zayıflaması
çevredeki ürünlerin kendi temel ihtiyaçlarını karşılayacak giderek klan ailesinin değişikliğe uğramasına ve aşiretlerde
olanından daha fazlasıyla ilgilenmezler. Esas uğraşıları, dinsel gerçek kandaşlığa dayanan aile tipinin doğmasına neden ol-
değerler ile tören ve ayin etkinlikleridir (Görsel 1.12). muştur. Bireyler arasında cinsiyete dayalı bir iş bölümü vardır.
Klanda yaygın olan egemenlik yerini kişisel egemenliğe bırakır.
Böylece insanlar yönetenler ve yönetilenler olmak üzere iki
gruba ayrılır. İlk devlet şeklinin aşiretlerde görüldüğü söylene-
bilir. Aşiretlerde ekonomi, hayvancılığa ve tarıma dayanır. İş
bölümünde farklılaşma belirir ve hak, babadan oğula geçer.
Kölelik biçimine ilk kez aşiretlerde rastlanmıştır. Klandaki
totemizm yerini aşiretlerde fetişizme bırakır. Fetiş, aşiretlerde
bireylerin taptıkları putlara verilen addır.
Görsel 1.12: Avcı kabileler
Klan ve boylar: İlkel toplulukların bir diğer örneğini klan ve
boylar oluşturur. Klanlar henüz yerleşik hayata geçmemiş,
geçimlerini avcılık ve toplayıcılıkla sağlayan topluluklardır. Bu
topluluklarda iş bölümü cinsiyete dayanır. Erkekler avcılık
yaparken kadınlar doğal çevrede hazır bulunan bitkileri toplar.
Klan üyeleri arasında eşitlik vardır. Herkes toplumca benimse-
nen genel kurallara uyar. Klan üyeleri aynı totemden geldiklerine
inandıklarından her klan bir aile görünümündedir. Herkes akraba
sayıldığından klan içi evlilik yasaktır. Klanda yöneten ve yöneti-
len ayrımı yoktur. Klanda kişisel mülkiyet de yoktur. Klan ve Görsel 1.13: Efes Antik Kenti günümüze
boylarda görülen dine totemizm denir. Totemizmin temel kadar gelen kent örneklerinden biridir.
kavramları totem, mana ve tabudur. Totem, klan üyelerinin kutsal Kentler (siteler): Aşiretlerin birleşmesi ile kentler ortaya
saydığı canlı ya da cansız nesnedir. Mana, her şeyi yönlendiren çıkmıştır. Kent, kendine özgü ekonomisi, dini ve devlet örgütü
gizli güçtür. Tabu, bazı nesnelerin, tutum ve davranışların totem olan siyasi bir toplumdur (Görsel 1.13). Aşiretlerde ortaya
inancına bağlı olarak yasak olmasıdır. Boy (fratri), iki ya da daha çıkan üretim fazlasının değiş tokuşu pazar yerlerinin oluşma-
çok klanın bir arada yaşamasından doğan birliktir. Boylarda da sını sağlamış, böylelikle ticaret ilk kez kentlerde ortaya
din totemizmdir. İlkel toplumlar klan ve boyların birleşerek çıkmıştır. Tüccar adı verilen zümre de ilk olarak kentlerde
oluşturdukları kabilede son biçimini alır. görülmeye başlanmıştır. Bireysel mülkiyet kentlerde başlamış,
19
