Page 10 - Sosyoloji 1 | 1.Ünite

1. ÜNİTE Sosyolojiye Giriş, Sosyolojinin Alanı, Yöntem ve Teknikleri

toprak az sayıdaki soylunun eline geçmiştir. Pazar yerinde Feodal toplumlar: Özellikle Avrupa’da görülen bir sosyal
sürekli olarak bulunmak gerekince bireylerin ibadet ihtiyaç- düzenin adıdır. İmparatorlukların yıkılması ya da zayıflama-
larını karşılamak üzere mabetler yapılmıştır. Ayrıca ortak sıyla feodal toplumlar ortaya çıkmıştır. Feodal düzende ülke,
düşmana karşı bulundukları yerleri koruma gereksinimi kentle- kralın hâkimiyeti altındadır. Kral topraklarını senyörler
rin oluşumunda önemli bir etken olmuştur. Kentlerde toplumsal arasında paylaştırdığı için senyörler ülke yönetiminde söz
yapı heterojenleşmiştir. Kent toplumunda eğitim olgusu sahibidir. Toprağı senyörlerin köleleri serfler işlemektedir.
gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlamıştır. İş bölümü gelişmiş, Serfler toprakla birlikte alınıp satılan kölelerdir.
statü kullanılmaya başlanmış ve toplumsal tabakalar belirginleş-
miştir. Kentlerde ataerkil aile, varlığını koruyarak sürdürmüştür. Uluslar: Ticaretin ve endüstrinin gelişmesiyle kentlerin
Çok tanrıya inanma (politeizm) kentlerde ortaya çıkmıştır. sayısının artması ve güçlenmesi sonucunda ortaya çıkan kent
soylu sınıfı (burjuvazi) feodalitenin yıkılmasında çok önemli rol
oynamış, bu durum ulusların oluşmasını sağlamıştır. Ulus;
aralarında ortak dil, din, kültür bağı olan, bir amaç etrafında
birleşmiş ve bağımsız bir kimlikle aynı topraklar üzerinde
yaşayan insan topluluğudur. Ulusların kendi devletlerini kurma-
ya başlamasıyla birlikte imparatorluklar ve feodal devletler bir
bir yıkılmıştır. Yeni toplum biçimi geliştikçe tüm dünyada
ulusçuluk da hızla gelişmiştir. Ulusun temel özelliği, diğer
toplum biçimlerine göre siyasi, ekonomik, askerî ve teknolojik
bakımdan daha ilerlemiş bir toplum olmasıdır. Bir toplumun
ulus olabilmesi için o toplumun bireyleri arasında toprak, soy,
ekonomi, tarih, dil, din, kültür ve ülkü birliği olması gerekir.
İlerlemiş ulus tipi toplumların günümüzdeki en son örneği
Görsel 1.14: Osmanlı İmparatorluğu arması bilgi toplumlarıdır. Bilgi toplumu sanayileşmesini tamamla-
C) İlerlemiş Toplumlar mış ve sanayileşmenin bir üst aşaması olarak ortaya çıkmış
toplumdur. Bilgi toplumu teknolojik gelişmelerin, bilgi
İmparatorluklar: Birbirinden farklı sosyal yapılara sahip sektörünün ve nitelikli insan faktörünün önem kazandığı,
toplumların merkezî bir otoritenin egemenliği altında birleş- eğitimin ön plana çıktığı, iletişim teknolojileri, bilgi kanal-
mesinden doğmuştur. Bu açıdan imparatorluklar çok milletli ları, elektronik ticaret gibi yeni gelişmelerin yaşandığı bir
ve çok kültürlü bir toplumsal yapıya sahiptir (Görsel 1.14). toplum türüdür. Bilgi toplumunda nesnenin üretimi yerine
Devlet yönetimi tek kişinin egemenliğine dayalı monarşik ve bilginin üretimi ön plana çıkmaktadır. Nesnelerin değerin-
dine dayanan teokratik bir yönetimdir. İmparatorluklarda tek den çok bilgi ve becerinin değeri yüksektir. Bilgi toplumu
tanrılı (monoteizm) din anlayışı egemendir. Ekonomik herkese bilgi, beceri ve yetenekleri oranında bir yaşam alanı
yaşam tarıma dayalıdır. Ticaret önemli bir uğraş hâline sunmaktadır. Günümüzde toplum sınıflandırmaları; basit-
gelmiştir. İmparatorluklarda ataerkil aile yapısı zayıflamış, lik-karmaşıklık, başat etkiye sahiplik, az gelişmişlik-geliş-
babanın yetkileri devletin eline geçmiştir. Kadın ve erkeğin mişlik, açıklık-kapalılık ölçütleri kullanılarak yapılmakta-
statülerinde olumlu yönde değişiklikler olmuş tek eşli evlilik dır. Bunların yanında ailenin, dinin, ekonominin ve siyase-
tipleri artmaya başlamıştır. tin etken olduğu ölçütler de kullanılmaktadır.

GÜNÜMÜZDE TOPLUM SINIFLANDIRMALARI

Basit toplumlar: Uzmanlaşma ve iş bölümünün çok az Karmaşık toplumlar: Nüfusu fazla ve kültürel değişime
olduğu, nüfus yönünden fazla kalabalık olmayan toplumlardır. açık olan toplumlardır (Görsel 1.15). Sanayi ve ticaret oldukça
Basit toplumlar gelenek ve göreneklerine sıkı sıkıya bağlıdır. gelişmiştir. İş bölümü artmıştır. Akrabalık bağının yanı sıra
Yeniliklere açık olmayan toplumlardır. Bu açıdan basit ekonomik yaşamın yarattığı yeni bağlar ortaya çıkmıştır.
toplumlarda toplumsal değişme çok yavaştır. Genellikle tarım İşçi-işveren ilişkisi buna örnek olarak gösterilebilir. Bu toplum-
ve hayvancılıkla geçinirler. larda gelenek ve görenekler yerini büyük ölçüde kanunlara
bırakmıştır.

Az gelişmiş toplumlar: Bu toplumların temel üretim
etkinliği tarımdır. İş gücünün de büyük bir kısmı bu sektörde
istihdam edilmektedir. Gelir düzeyinin düşük olması, hızlı
nüfus artışı, altyapının yetersizliği, eğitim düzeyinin düşüklüğü
bu toplumların özellikleri arasındadır. Afrika ülkelerinin çoğu
bu gruba girer. Örneğin Çad, Nijerya, Etiyopya, Somali gibi.

Gelişmekte olan toplumlar: Az gelişmiş toplumlarla
gelişmiş toplumlar arasında yer alan toplum tipidir. Bu açıdan
bu toplumlar tam bir geçiş dönemi karmaşası yaşarlar. Bu
Görsel 1.15: İstanbul karmaşık ve gelişmiş bir şehirdir. toplumlarda geleneksel kuralların giderek zayıflaması ve hukuk

20