Page 6 - Tarih-10 | 6.Ünite

6. ÜNİTE

XIX. yüzyıla kadar devletin merkezi konumunda olan Topkapı Sarayı,
Osmanlı Devleti’nin yönetim sistemine göre biçimlendirilmiştir.
Sarayda bir idari merkez modeli oluşturulmuştur. Saray; Dış saray
denilen Birun, İç saray denilen Enderun ve Harem olmak üzere
üç ana bölümden meydana gelmiştir (Görsel 6.3). Ana giriş kapısı
Bab-ı Hümâyun, orta kapı Babüsselam ve padişahın huzuruna
açılan Babüssaade kapıları, bölümler arasında geçişi sağlamıştır.

Bab-ı Hümâyun, Ayasofya tarafından saraya açılan ilk kapıdır.
BİLİYOR MUSUNUZ? Devlet erkânının at ile girebildiği tek kapıdır. Bu kapıdan
itibaren saray alanı başlar ve burada daima nöbet tutulurdu.

Birun, Farsça’da “dış” anlamına gelir ve sarayın en geniş bölümüdür.
Saray muhafızları ve çalışanları burada yer alırdı. Birunda; adalet
kasrı, hastane, mutfaklar, ahırlar, erzak odaları, odun ambarları, ça-
lışanların koğuşları, kayıkhaneler, bostanlar, bahçeler, cirit oyunu
ve ok atış talimleri için alanlar ve küçük meydanlar bulunurdu.
Enderun, Farsça “iç” anlamına gelir. II. Murad tarafından devlet
adamı yetiştirmek için ilk defa Edirne Sarayı’nda kurulan bu
bölüm, Fatih tarafından Topkapı Sarayı’nda da uygulandı.
En seçkin devşirme çocuklarının eğitildiği ve Osmanlı
devlet sisteminin üst düzey yöneticilerinin yetişti-
rildiği bir okul niteliğindeki Enderun Mektebi bu
bölümde yer alırdı. Padişahın özel hizmet-
lerini gören devşirmeler yani iç oğlanlar
burada eğitilirdi. Özel olarak seçilen
ve eğitilen bu gençlere Türkçe,
Arapça, Farsça, matematik, ta-
rih, edebiyat, müzik ve güzel
sanatlar dersleri verilir; cirit
ve ok atma, ata binme, kılıç kul-
lanma ve güreş en iyi şekilde öğretilirdi.
Asıl amaç devlet yönetiminde görev alacak nitelikli
Görsel 6.3 insanlar yetiştirmekti.
Topkapı Sarayı krokisi
Arz Odası ve Kutsal Emanetler’in de yer aldığı Hırka-i Saadet Dairesi
başta olmak üzere Büyük ve Küçük odalar, Doğancı Koğuşu,
Seferli Odası, Kiler Odası, Hazine Odası ve Has Oda Enderun bölü-
münde bulunurdu. Yönetim yapısı içerisinde hareketli bir mekân olan
Enderun, Osmanlı Devleti’nin siyasi geleceğini hazırlayan en önemli
müesseseydi.

ARAŞTIRALIM Enderun’daki Hırka-i Saadet Dairesi’nde hangi kutsal emanetler
bulunmaktadır? Araştırma sonuçlarını bir slayt hâlinde arkadaş-
larınızla paylaşınız.

Harem, Arapça “yasak” anlamına gelir. Padişahın özel hayatını sür-
dürdüğü bölümdür. Padişahın evi olan haremde, padişahın ailesi ve
cariyeler bulunurdu. Hanedan üyeleri ve darussaade ağası dışında
hiç kimse buraya giremezdi. Haremde Enderun’dakine benzer bir
eğitim ve teşkilat sistemi vardı. Disiplin ve protokol kurallarının

170