Page 11 - Tarih-10 | 6.Ünite

SULTAN VE OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI

6.2. PADİŞAH, HANEDAN VE KANUNNAME-İ ALİ OSMAN

Osmanlı Devleti’nin diğer Türk devletlerine göre daha uzun TARTIŞALIM
ömürlü olmasının sebepleri neler olabilir?

Orta Doğu devlet geleneğini benimseyen Osmanlılarda devlet
düzeni, otoritenin karar birliğine ve saltanatın dokunulmazlık
inancına dayanırdı. Ülkenin ve devletin tek sahibi padi-
şahtır. Osmanlı siyasi hayatında bütünlüğün ve istikrarın
devam etmesi ancak bu prensibin korunmasıyla sağlanırdı.
Mutlak otorite olan padişahı, mührünü verdiği vezîriâzam
temsil ederdi. Divân-ı Hümâyun’da bulunan diğer vezirler
ise danışman konumundaydı. Osmanlı Devleti’nde otorite
birliği bu şekilde sağlanmaktaydı.

Devletin devamlılığında padişah ve tek hanedan yani
Osmanoğulları’nın rolü çok büyüktür. Eski Türk devlet
geleneğine göre ülke, hanedanın ortak malı kabul edi-
lirdi. Bu anlayışı sürdüren Osmanlılarda da padişah, ha-
nedanın erkek üyelerinden biri olmalıydı. Tahta geçiş
konusunda kesin bir kural olmadığından hanedanın erkek
üyeleri arasında taht mücadelesi yaşanabilirdi. Halkıyla
iyi ilişkiler kuran Osmanlı Hanedanı’nı saltanat yılları
boyunca değiştirmeyi kimse istemezdi. Bazı padişahlar
tahttan indirilmişse de hanedanın hâkimiyeti hiçbir za-
man değişmezdi.

Bütün devlet işleri padişahın kontrolündeydi ve kanunlar
mutlaka padişahın emri olarak çıkardı (Görsel 6.11). Çün-
kü devletin kurucusu, mülkün sahibi padişahtı. Padişah
ölünce yaptığı bütün icraatlar, atamalar geçerliliğini yiti-
Görsel 6.11
rirdi. Öyleki yeni padişah, beratları yenilemezse vezir dâhil hiçbir Ferman örneği
yöneticinin yetkisi meşru sayılmazdı.

Padişahlar, merkezî otoriteyi güçlü tutmakla neleri amaçlamış CEVAPLAYALIM
olabilir?

Osmanlı Devleti’nde merkezî otoritenin güçlendirilmesi ve istikra-
rın sağlanması için bazı uygulamalara gidilmiştir. Bunlardan ilki,
veraset sisteminde yapılan düzenlemelerdir. I. Murad Dönemi’nde
kabul edilen “Devletin toprakları padişah ve oğullarınındır.” il-
kesinin yerine Fatih Devri’nde “Devletin toprakları padişahındır.”
anlayışı getirilmiştir.
Merkezî otoritenin güçlendirilmesindeki bir diğer uygulama dev-
letin bekası için padişahlara kendi kardeşlerini öldürme izninin
verilmesidir.Fatih’e kadar saltanat üzerinde hak iddia edenlerin
meydana getirdiği karışıklıklar ve özellikle Fetret Devri’nde yaşa-
nan taht mücadeleleri, devletin bütünlüğünü tehlikeye sokmuştur.
Hatta İstanbul’un kuşatılması sırasında daha önce Bizans’a sığınan
Yıldırım Bayezid’in torunu Orhan Çelebi, II. Mehmet’in karşısında yer
almıştır. Yaşanan bu gelişmeler, devlette devamlılığın sağlanması

175