Page 13 - Tarih-10 | 6.Ünite

SULTAN VE OSMANLI MERKEZ TEŞKİLATI

Merkezî otoriteyi güçlü kılmak için yapılan diğer uygulama ise
müsadere usulüdür. Haksız yollarla servet edinenleri cezalandırmak
amacıyla devlet tarafından kişinin malına el konulması sistemi
olan müsadere, Hunlardan beri Türk devlet geleneğinde uygulan-
mıştır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında sadece zimmetine
mal geçirenlere ve isyancılara uygulanan bu sistem Fatih Sultan
Mehmet Dönemi’nden itibaren bir gelenek hâline
gelmiştir. Müsadere sistemi, kanuni sınırlamalarla
kişisel mülk ve servetin veraset yoluyla ailelerin
elinde toplanmasını engellemiştir. Böylece devşir-
meler arasında aristokratik bir sınıf oluşmamıştır.

Müsadere Sistemi

Osmanlı tarihinde sık sık başvurulan müsadere
uygulamaları ile yöneticilerin dört temel hedefi
olmuştur. Bunlardan birincisi merkezî otoriteyi
tesis etmek ve bu otoriteye rakip olabilecek
güçlerin ortaya çıkmasını engellemektir. İkincisi,
özellikle ekonomik bunalım ve savaş zamanla-
rında hazineye gelir sağlama arzusudur. Üçüncü
neden önemli mevkilere yükselenlerin öldükten
sonra varislerine bir şey bırakamayacaklarını
düşünerek dürüst davranmalarını sağlamaktır.
Son olarak da devlet memurları ile tanınmış
Görsel 6.13
kimselerin çeşitli yolsuzluklar sonucunda devlete ait malları Hazine odası
ele geçirmeleri ya da bu hususta şüphe duyulması hâlinde
bu malları yeniden hazineye (Görsel 6.13) alma düşüncesidir
(Öğün, 1999, s.373’ten düzenlenmiştir). YORUMLAYALIM

Osmanlı Devleti’nin merkezî otoritesini güçlendirmesinde mü-
sadere sisteminin etkileri nelerdir?

Siyasetnamelerde Padişahların Vasıfları
Siyasetname türündeki eserlerin çok eskilere giden bir “Uzun ömür ve adalet ikiz kardeştirler,
geleneği vardır. Bu tür eserler hem devrin hükümdar- Akıl sahipleri böyle haber verdiler.
larına ve devletin ileri gelenlerine hem de daha sonra Ebedilik adalet ve hakla olur,
bu görevi üstleneceklere yol göstermek, tavsiyelerde Zulüm ile şahlık, rüzgâr ile lamba gibidir.”
bulunmak amacıyla kaleme alınmıştır. Eserlerde siyaset İdris-i Bitlisi
konularına değinildiği gibi devletin işleyişi, idare şekil-
leri ve devlet ileri gelenlerinin taşıması gereken özelliklere dair
bilgilere de yer verilmiştir. Siyasetname veya nasihatname türün-
deki eserler, Osmanlı devlet yönetiminde de özellikle yöneticiler
için çok önemli bir yere sahiptir. Bu eserler sadece siyasi kitaplar
şeklinde değil fermanlar, adaletnameler ve layihalar şeklinde de
karşımıza çıkmaktadır.
Siyasetnamelere göre devlet idaresinde adalet anlayışı en başta
gelen erdemdir. Osmanlı Devleti’nde adaleti sağlamak padişahın
yerine getirmesi gereken en önemli görevdir. Adaletle korunan
reaya sayesinde güçlü devletler ortaya çıkmıştır.

177