Page 10 - Tarih-10 | 6.Ünite

6. ÜNİTE

Tarihi olaylar ele alınırken tarihî bilgiler kendi döneminin şartlarına
göre değerlendirilmelidir. Geçmişte yaşanan bir olayın bugünün
bakış açısı ve değer yargılarıyla ele alınması doğru değildir. Ta-
rihî belgeler yoruma muhtaçtır ve olayın yaşandığı dönemin ve
toplumun ruhunu taşımaktadır. Bu nedenle o ruha göre açıklama
ve yorum yapılması gereklidir.

YORUMLAYALIM

Harem Veraset Sistemi
Topkapı Sarayı’nın en çok sözü edilen ama en Osmanlı Devleti’nde kardeş katlini, dö-
yanlış bilinen yeri, haremdir. Sarayın ve bütün nemin şartları içerisinde değerlendir-
devlet protokolünün en başta gelen bölümü mek gerekir. Kardeş katli meselesi bütün
olan harem, padişahın evidir ve padişah evinin Türk tarihinin sorunudur. Bu meselenin
başında da valide sultan yer alır (Görsel 6.10). temelinde de belirli bir veraset siste-
Enderun’daki gençlerin biruna çıkması, yani min olmayışı ve veliahtlık kurumunun
idarede görevlendirilmeleri gibi harem halkı oluşturulmayışı yatar. Bu durum Türk
da saraylılarla veya diğer görevlilerle evlendi- tarihindeki devlet başkanlığı gelene-
rilirlerdi. Harem’in kapısındaki “Hayırlı kapılar ğiyle yakından ilgilidir. Kardeş katlinin
açan Allah’ım bize de hayırlı kapılar aç” ibaresi ortadan kaldırılması için veraset siste-
bunu gösterir. minin oluşturulması gereklidir. Ancak
Osmanlı Devleti’nde veraset sistemi,
uzun süre oluşturulamadı. Nihayet XVII.
yüzyılın başlarından itibaren ekberiyyet,
yani hanedanın en büyüğünün tahta
geçmesi sağlandı. Ancak şehzadelerin
sarayda “şimşirlik” adı verilen dairede
hapis tutulması olumsuz sonuçları da
Görsel 6.10 beraberinde getirdi. Hapis hayatı ya-
Haremdeki Valide Sultan Dairesi şayarak yetişen şehzadeler, hayatı ve
Osmanlı sarayı okuma yazma oranının hayli yük- devlet idaresini tanımadan padişah oldu.
sek olduğu bir yerdir. Dil, edebiyat ve musiki öğ- Kardeş katlinin meşrulaştırılması, Os-
renimini başarıyla tamamlayan harem kadınları manlıları bütün Türk tarihi içerisinde
Osmanlı kültürünü öğrenirdi. Hürrem Sultan gibi farklı bir konuma taşımıştır. Bu sayede
şiir yazacak kadar dil ve edebiyat öğrenimini önceki Türk devletlerinde olduğu gibi
başarıyla tamamlayanlar vardı. Evlenip dışarıya Osmanlı Devleti’nde bölünme yaşan-
çıkanlar halkın arasında saraylı hanım olarak bu mamıştır. Türk tarihi incelendiğinde
kültürü etrafa yayardı. devletlerin taht kavgaları sonucunda

Haremde yaşam hiç kolay değildir. Haremden birçok parçaya ayrıldığı görülür. Birliğini
bahseden insanların gerek burada yaşanan çe- sağlayıp tek hükümdar otoritesini sağla-
tin hayatı gerekse buradaki yetenekli ve zeki yan Osmanlılar bu sayede de Avrupa’ya
kadınların yarattığı kültürel ortamı anlamadan karşı üstünlük kurmuştur. Olumsuz bir
hareme saygısızlık ettikleri çok açıktır. Harem hadise, yani kardeş katli, 600 yıl devam
eğlencelik bir yer değildir, her şeyden önce bir edecek büyük bir devletin gerçekleş-
evdir. Hiç değilse her ailenin evi kadar saygı mesindeki en önemli köşe taşlarından
gösterilmesi gerekir (Ortaylı, 2006, s.73-79’dan birisidir (Afyoncu, 2016, s.706-707’den
düzenlenmiştir). düzenlenmiştir).
Günümüzde haremle ilgili ortaya atılan asılsız id- Türklerde belirli bir veraset sisteminin ol-
diaların nedenleri neler olabilir? mamasının Türk tarihine etkileri nelerdir?

174