Page 6 - Tarih-10 | 7.Ünite

7. ÜNİTE

İslam hukukundan hareketle ülkesinde yaşayan toplulukları din
ya da mezhep esasına göre teşkilatlandırarak yöneten Osmanlı
Devleti’nin bu modeline millet sistemi denmiştir.

Osmanlıda Millet
Millet sistemi, Avrupa tipi milliyetçiliğe temel olamaz. Çün-
kü Osmanlı Devleti’ndeki millet sözü dinî bir aidiyeti ifade
eder. Bu kavramı, bugünkü ulus anlamında kullanmak, Doğu
milletlerine ancak XIX. asırda Batı’dan gelen bir kullanım
biçimidir. Millet sistemi, toplumun ırk ve diline göre değil
din ve mezhep aidiyeti esasına dayanır. Örneğin Ermenilerin
hepsi Ermeni milleti olarak değil Gregoryen, Katolik ve Pro-
testan olarak üç millet hâlinde teşkilatlanmıştır. Osmanlıdaki
bu sistem içinde yer alan kişinin aidiyeti modern dünyadaki
azınlık statüsü ve psikolojisinden farklıdır. Osmanlılar, her
cemaate örf ve âdetlerine göre bir düzen kurma imkânı verdi.
Cemaatler, her türlü dinî ve iç işlerini düzenlemede serbest
bırakıldı. Her millet grubunun yönetimi, devlet ile ilişkileri,
ÖRNEK METİN idari, mali ve adli işleri bu millet grubunun yöneticileri tara-
fından yürütülürdü (Ortaylı, 2016, s.171-173 düzenlenmiştir).

İslam devletlerinin ümmet anlayışına dayanan millet sistemini
geliştiren ve en iyi şekilde uygulayan Osmanlı Devleti olmuştur.
Osmanlılar daha önceki Türk İslam devletlerinden devraldıkları
bu sistemi geliştirmiş ve fethettikleri yerlerdeki gayrimüslim top-
luluklara, kendilerini idare edebilmelerini sağlayacak bazı haklar
tanımıştır. Osmanlı Devleti’nde kuruluştan itibaren Müslüman
Türkler ile gayrimüslimler birlikte yaşamıştır. Ancak devlet ile gay-
rimüslim halk arasındaki ilişkilerin hukuki bir zemine oturtulması
Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde olmuştur.

Gönüllerin Fethi
İstanbul’un Fethi’nin üçüncü gününde Fatih, kazanmış olduğu
zafer nedeniyle büyük törenler ve bayramlar tertipledi. O
zamana kadar şehrin muhtelif yerlerinde saklı bulunan büyük
küçük herkesin, en ufak bir rahatsızlığa uğramadan serbestçe
Görsel 7.3 dolaşmalarını emretti (Görsel 7.3). Savaş korkusu ile şehirden
Fatih’in Rum Patriği’ne
Âmanname vermesi (Mozaik) kaçmış olanların evlerine dönmelerini ve herkesin, önceden
olduğu gibi evinde kendi örf ve âdetleriyle dinine uygun
olarak yaşamasını buyurdu (Özdemir, 1999, s.223-226’dan
YORUMLAYALIM
düzenlenmiştir).
Fatih’in, saklanan halka İstanbul’da serbestçe dolaşmalarını
emretmesi Osmanlıların hangi siyaseti ile açıklanabilir?
Osmanlı Devleti’nde, farklı etnik ve dinî grupların barış ve huzur
içinde yaşamalarında millet sistemi etkili olmuştur. Osmanlıların
geliştirdiği millet sistemi sayesinde ülkede yaşayan çeşitli dinlere,
mezheplere ve ırklara mensup insanlar, asırlarca İslam kültür ve
medeniyeti içerisinde varlıklarını koruyabilmiştir. Yine bu sistem,
asırlarca din ve mezhep kavgalarının devam ettiği Orta Doğu’da,
Kafkaslarda ve Balkanlarda huzur ve asayişi sağlayabilmiştir.

188