Page 9 - Tarih-10 | 7.Ünite

KLASİK ÇAĞDA
OSMANLI TOPLUM DÜZENİ

Osmanlı toplumu için dinî törenler, in-
sanların kaynaştığı bir diğer etkinlik
türüdür. Özellikle Ramazan ayı içinde
yapılan törenler halk için farklı bir an-
lam ifade ederdi. Ramazan ayı için ha-
zırlıklar önceden başlar, bu ay için bazı
tedbirler alınırdı. İstanbul’dan yola çıkan
“Surre Alayı” (Görsel 7.7)’nı devlet erkânı
ile birlikte büyük bir kalabalık uğurlar-
dı. Hac münasebetiyle kutsal topraklara
gönderilen hediyelerin bulunduğu bu
alayın yola çıkışı, Ramazan ayını müjde-
leyen önemli bir törendi. Bunun yanında
“Hırka-i Saadet” merasimi, Osmanlı sa-
rayının Ramazan ayına mahsus önemli Görsel 7.7
etkinliklerindendi. İstanbul’da Şehzadebaşı ve Fatih Camisi ara- Surre Alayı (Temsilî)
sında teravih namazlarından sonra birtakım eğlenceler tertip
edilirdi. Tophane’de top atılması, limandaki gemilerin düdüklerini
öttürmesi, kubbeler üzerinde ve minareler arasında kandillerle
ışık gösterileri yapılması ve mahyalar hazırlanması, panayırlar
kurulması, Hacivat ve Karagöz oyunları gibi etkinlikler Ramazan
ayı eğlencelerindendi.

Osmanlı’da toplumun yoğun olarak yaşadığı ev, cami
ve çarşı üçgenine kahvehanelerin açılması ile yeni
bir mekân eklenmiştir. İsminden hareketle kahveha-
ne “kahve evi” anlamına gelmektedir. İstanbul’da ilk
kahvehaneler 1554 yılında Tahtakale’de açılmış daha
sonra insanların gittiği her yere yayılmıştır. Kahveha-
neler (Görsel 7.8), insanların sadece kahve içtiği bir
ortam olmaktan ziyade zamanla sosyalleşme ihtiya-
cına hizmet eden mekân hâline gelmiştir. Her mahal-
lede açılan kahvehaneler, mahalle ile ilgili kararların
alındığı merkezler hâline gelmiştir.

İstanbul’da zamanla mahalle kahvehaneleri yeterli
görülmemiş, çeşitli meslek ve sanat erbaplarının kah-
vehaneleri de açılmıştır. Esnaf kahvehaneleri, yeniçeri
kahvehaneleri, tulumbacı kahvehaneleri, âşık kahveha-
neleri bu türden kahvehanelerdir. Bu mekânlar çeşitli
meslek ve rütbelerden kişilerin toplanıp tartıştıkları,
kitaplar okudukları ve eğlendikleri yerler bir nevi kı- Görsel 7.8
raathaneler hâline gelmiştir. Mevlânâ’nın Mesnevi’si, Yunus Emre Kahvehaneler (Temsilî)
Divanı, Taberi Tarihi gibi edebiyat, tarih ve din konulu kitaplar önce
cami ve tekkelerde daha sonra da kahvehanelerde okunmuş ve
çoğunluğu okuryazar olmayan topluluklar tarafından dinlenmiştir.

Darının mayalanmasıyla yapılan boza, Orta Asya göçebeleri-
nin tipik bir içeceğidir. Osmanlı Devleti’nde, kahvehanelerin
toplumsal bir buluşma mekânı hâline gelmesinden önce BİLİYOR MUSUNUZ?
bozahaneler bu sosyal işlevi üslenmiştir.

191