Page 13 - Tarih-10 | 7.Ünite

KLASİK ÇAĞDA
OSMANLI TOPLUM DÜZENİ

7.4. LONCA TEŞKİLATI

Osmanlı Devleti’nde, Lonca Teşkilatının mesleki eğitime etkileri TARTIŞALIM
nelerdir?

Osmanlı Devleti’nin ekonomisinin temelinde, toplumun ve devle-
tin ihtiyaçlarını karşılamak vardı. Bu anlayışla devleti yönetenler
iktisadi hayatı düzenlerken belirli ilkelere göre hareket ederler-
di. Bunlardan öncelikli önem verdikleri ilke iaşecilikti. İaşecilik
ilkesine göre ekonomik faaliyetlerin amacı, ülke içinde mal ve
hizmet arzının mümkün olduğu kadar bol, kaliteli ve ucuz olma-
sını sağlamaktı. Üretimde ziraat ve el emeğini esas alan Osmanlı
ekonomisini yönetenler, bu sebeple ülkede ziraattan başlayarak
esnaflık ve ticareti de içine alan kapsamlı düzenlemeler yapmıştı.
Devlet, ziraat dışındaki üretimde ise Lonca Teşkilatını benimsemişti.
Osmanlı ekonomisinin üretim sisteminde Lonca Teşkilatının ve
narh uygulamasının rolü büyüktü. Loncalar, İslam toplumlarında
uzun bir geçmişe sahip olan fütüvvet ve Ahilik zincirinin zamanla
değişikliğe uğramış bir devamıdır. Lonca Teşkilatı şehrin nüfusu-
na göre üretim miktarının ayarlanması ve ürünlerin fiyatlarının
belirlenmesinde etkiliydi. Osmanlı şehirlerinde üretim ve hizmet
sektörlerinde görev yapan esnafların hemen hepsi loncalara üyeydi.
Bu teşkilat içinde her iş kolunun başında o koldaki ustalar tara-
fından seçilen bir şeyh, bir kethüda ve bir yiğitbaşı (Görsel 7.11)
bulunurdu. Bu kişilerin; mesleğe çırak kazandırmak, hammadde
temin ederek üyelere dağıtmak, üretilen malların standartlara
uygunluğunu kontrol etmek ve meslek mensupları arasında da-
yanışmayı sağlamak gibi görevleri vardı.

Osmanlılarda farklı meslek kollarına bağlı esnaf ve zanaatkârlar,
şehirlerde toplumun en önemli unsurlarından biriydi. Meslek kolla-
rının sayısı; şehirlerin büyüklüğüne, ticaret yollarındaki konumuna Görsel 7.11
ve üretim faaliyetlerindeki uzmanlıklarına göre değişmekteydi. Yiğitbaşı (Temsilî)
Aynı iş kolundaki Müslüman ve gayrimüslim meslek sahipleri aynı
teşkilatın içinde yer alabilirdi.
Osmanlı Devletiʼnde fiyatları denetim altında tutmak amacıyla ilk
dönemlerden itibaren başvurulan narh uygulaması başta ekmek,
buğday (Görsel 7.12), un olmak üzere temel ihtiyaç
maddelerine konan azami ve asgari fiyattı. Yani bir
malın en fazla veya en az kaç paraya satılabileceğini
devlet belirlerdi. Ekonomik ve sosyal bir tedbir olarak
düşünülen narh uygulamasında, belirlenen fiyatın üs-
tünde ve altında satış yapılamazdı. Narh, malın kalite-
sine göre tespit edilmekteydi. Dolayısıyla narh, kaliteyi
düşüren bir unsur değil tersine malın kalitesini belli bir
düzeyde tutan bir uygulamaydı. Fiyatlar belirlenirken
halkın alım gücü dikkate alınarak maddi imkânları sı-
nırlı olan halk, korunmaya çalışılırdı. Yine bu uygulamayla devlet Görsel 7.12
Buğday
haksız rekabeti önlemek istedi. Narha riayet etmeyenler, eksik ve
hatalı mal satanlar ise cezalandırılırdı.

195