Page 15 - Tarih-10 | 7.Ünite

KLASİK ÇAĞDA
OSMANLI TOPLUM DÜZENİ

Osmanlı Devleti’nde vasıflı eleman ihtiyacı, küçük yaşta alınan
çocukların Lonca Teşkilatı içerisinde yetiştirilmesiyle karşılanmış-
tır. Meslek öğrenmek üzere bir ustanın yanına çırak olarak verilen
çocuklar önce kalfalığa sonra da ustalığa terfi ettirilmiştir.
Esnaf arasında en alt basamakta bulunan kimselere
çırak denilirdi. Çırağın, ustasına itaat etmesi ve girdiği
meslek dalının geleneklerine uyması şarttı. Çırak; mes-
leğinin inceliklerini öğrenmekle loncalar da çırağın
okuma yazma ve dinî eğitimiyle ilgili tedbirleri almakla
yükümlüydü. Ayrıca bu çıraklara alçak gönüllülük, sosyal
dayanışma ve özveri gibi ahlaki eğitimler de verilirdi.
Çıraklar, belli bir süre çalışıp mesleğinde ilerlediğini
ispatladıktan sonra kalfalığa yükselirdi. Kalfalar, usta-
sının yanında üretime yardım eder ve çıraklara nezaret
ederdi. Mesleğin inceliklerini öğrenen kalfanın yaptığı
işler, lonca ustalarına gösterilir ve ustalığa geçişi tö-
renle gerçekleştirilirdi.
Esnaf içerisinde çıkılacak en yüksek basamak ustalıktı.
Usta olabilmek için mesleğin inceliklerini öğrenmek
yeterli olmayıp aynı zamanda gedik sahibi olunması
gerekirdi. Gedik, Osmanlılarda esnafın bir mesleği ya-
pabilme yetkisidir. Ustalar içerisinde mesleğinin ince- Görsel 7.14
liklerini en iyi bilen seçkinler grubuna ihtiyarlar ya da esnaf ihti- Esnaf ihtiyarları (Temsilî)
yarları (Görsel 7.14) denirdi. Bunlar gerek esnaf içerisinde gerekse
devletle olan ilişkilerde ön plana çıkan kişilerdi.
Osmanlı Devleti’nde birçok alanda hizmet veren loncalar ve bu
loncalara bağlı dükkânlar vardı. Örneğin önemli bir ticaret mer-
kezi olan Bursa’da, XVI. yüzyılın sonlarında faaliyet gösteren esnaf
gruplarından bazıları şunlardır: Tablo 7.1
Meslek Grupları
Meslekler Mesleklerin Görevleri
Kazzazlar İpek işleyen ipek satan kişiler.
Yünü veya pamuğu yay veya tokmak gibi bir araçla kabartma, ditme işini
Hallaçlar
yapan kişiler.
Nalçacılar Ayakkabının altına nal çakan kimse.
Nalbantlar Hayvanların ayağına nal çakan kimse.
Muytablar Kıl dokuyan kıldan eşya yapan kimseler.
Palanduzlar Palan, bir çeşit semer diken kimseler.
Neccarlar Kaba ağaç işi yapan bir çeşit marangoz.
Bennalar Bina yapan kimse inşaatçı.
Kahhâller Göz hekimleri.
Debbâğlar Deriyi terbiye eden tabaklayan kullanıma hazırlayan kişiler.
Kebeciler Yünden veya kaba kumaştan kalın kilim, ceket, palto, aba yapan kişiler.
Simkeşler Gümüş tel, sim işleyen zanaatkarlar.
Bezzâzlar Pamuk, Yün, ipek bez imal eden kumaş işi yapan kişi.
Dülbentçiler Pamuklu, ince ve seyrek dokunmuş hafif ve yumuşak bez işi yapanlar.

197