Page 12 - Tarih-10 | 7.Ünite

7. ÜNİTE

Vakıf arazi
Hayırsever mülk sahiplerinin gelirleriyle cami, mescid, medrese, zaviye gibi sosyal amaçlı kurumların
giderlerinin karşılanması için vakfettikleri arazilerdir. Bu arazileri reaya işlemekte, reayanın vermesi
gereken vergiler sadece vakıf giderleri için harcanmaktadır.

ARAŞTIRALIM Klasik Dönem Osmanlı toprak sistemi ile Avrupa’da görülen
feodalite sistemini karşılaştırarak arkadaşlarınıza bir sunu
hazırlayınız.

Çifthane

Osmanlı Devleti, toprakları üzerinde feodal oluşumları engelle-
mek istemiştir. Bu amaçla toprakların büyük kısmının mülkiyetini
devlet elinde tutmuştur. Zaman içinde farklılıklar göstermekle
birlikte Osmanlı Devletiʼnde toprakların yaklaşık %87’si mirî yani
devletin toprağıdır. Peki milyonlarca kilometrekareyi bulan bu
arazileri kim nasıl işlemiştir?

Osmanlı Devleti, köylü bir aileye (Gör-
sel 7.10), bir çift öküzün işleyebileceği
kadar mirî araziyi belirli şartlarla ki-
raya vemiştir. “Çift” denilen bu arazi,
verime göre 50 ile 150 dönüm ara-
sında değiştirmiştir. Bir çift öküzün
işleyebildiği arazilerin tümüne çiftlik,
köylü ailesine ise hane denmiştir.

Çifthane sisteminde; ailenin emeği,
bir çift öküz ve işlenen arazi bir üre-
tim birimini ve dolayısıyla bir mali
birimi oluşturmuştur. Üretici konum-
da olan hane vergilendirmede esas
sayılmıştır. Çiftçinin elindeki araziyi

Görsel 7.10 satması, hibe veya vakfetmesi yasak-
Köylüler (Minyatür) tır. Tahrir defterleriyle kayıt altına alınan arazilerden “çift resmi”
adı altında vergi alınmıştır.
Çifthane sistemi, toprakların büyük çiftlikler hâline getirilmesini
önlemiş ve ekonominin temeli olan tarımın belirli ellerde top-
lanmasına izin vermemiştir. Osmanlı Devleti bu sistem sayesinde
toprakların bağımsız işletilmesini ve zirai üretimin sürdürülme-
sini garanti altına almıştır. Çifthane sistemiyle devlet, toprak ve
reaya üzerinde sıkı kontrolünü sürdürmüş ve mevcut çiftliklerin
dağılmasını, tarlaların bağ bahçe hâline gelmesini ve büyük çiftlik
sahiplerinin ortaya çıkmasını engellemek istemiştir. Bu sebeple
Osmanlılar, çifthane sistemini titizlikle korumaya çalışmıştır.

İşlediği toprağını haklı bir neden olmaksızın terk ederek baş-
ka yerlere göç eden veya başka işlerle uğraşmaya başlayan
BİLİYOR MUSUNUZ? dolayısıyla arazisini üç yıl boş bırakan kimselerden “çiftbozan
resmi” adı altında bir vergi alınırdı.

194