Page 7 - Tarih-10 | 7.Ünite

KLASİK ÇAĞDA
OSMANLI TOPLUM DÜZENİ

7.2. FETHEDİLEN YERLERDE İSLAM KÜLTÜRÜNÜN ETKİSİ

İslam kültürü, Osmanlı Devleti’nin fethettiği yerlerde ne gibi TARTIŞALIM
değişikliklere neden olmuştur?

Osmanlı Devleti, fethettiği toprakları şenlendirerek Müslüman
ve gayrimüslimlerin bir arada ve güvenle yaşamasını sağlamış-
tır. Gayrimüslimler için istimâlet başta olmak
üzere uygulanan politikaların tamamı farklı
unsurların birlikte yaşamasını kolaylaştırmıştır.
Osmanlılar fethedilen bölgelerdeki Rum, Erme-
ni ve Yahudilere; yasalara uydukları, vergilerini
ödedikleri, güvenlik ve düzeni muhafaza ettik-
leri sürece kendi okul, hastane ve mahkeme
gibi kurumlarını yaşatma imkânı vermiştir.
Osmanlılar, Hristiyan ve Yahudi nüfusun Müslü-
man olması için planlı bir çabaya girişmemiştir.
Fakat Anadolu’daki Rum köylülerin çoğu kendi
istekleriyle zaman içerisinde İslamiyet’i kabul
etmiştir. Fethedilen topraklardaki bu değişimin Görsel 7.4
yanı sıra gayrimüslimlerdeki bir diğer değişim de onların Türkçe İstanbul’da bulunan
öğrenmesidir. Türkçe öğrenmek gayrimüslimlere devlet işlerinde Ayasofya Camii (Temsilî)
birtakım kolaylıklar sağlamıştır.
Osmanlıların fethettiği bölgelerdeki fiziki dönüşüm ise uygulanan
imar ve iskân politikası ile olmuştur. Osmanlılar, bir şehri fethe-
dince ilk olarak ana kiliseyi camiye çevirmiş ve ona Ulu Cami adını
vermiştir. İkinci adım olarak ise şehre kadı ve subaşı tayin etmiştir.
Ayrıca fethedilen bölgelere Türk Müslüman nüfusu yerleştirmek için
de tedbirler almıştır. Örneğin Fatih, İstanbul’u
fethedince Ayasofya’yı şehrin “cami-i kebiri”
ilan etmiş (Görsel 7.4) ve şehre Anadolu’dan
5 000 aile yerleştirilmesi için emir vermiştir.
Daha sonra her şehirde, mahallelerdeki Müs-
lüman ve gayrimüslim reaya ile askerî sınıf
ayrı ayrı tahrir defterine kaydetmiştir. Tahrirden
sonra şehir, devletin resmî bir parçası olmuştur.
Şehirlerin fiziki yapılarında da İslam kültürü-
nün etkisiyle değişimler yaşanmıştır. Yani fetih,
iskân ve imarla beraber yürütülmüştür. Örne-
Görsel 7.5
ğin Paşa Livası’nda; 41 cami, 267 mescid, 18 medrese, 16 imaret, Mahalle yaşantısı (Temsilî)
38 zaviye, 22 kervansaray, 56 hamam vardır. Böylece fethedilen
topraklar üzerindeki şehirlerin sosyal ve fiziki yapısı değişikliğe
uğramış, bir anlamda şehirler yenilenmiştir.

Fethedilen şehirlerde Ulu Cami, Türklerin yerleştiği semtin merke-
zini meydana getirmiştir. Ulu Cami’nin yanında ise çarşı, bedesten
veya arasta denilen yapılar kurularak bunların etrafında da ma-
halleler oluşturulmuştur (Görsel 7.5). Osmanlı şehrinde mahalle,
birbirini tanıyan, birbirlerinin davranışlarından sorumlu ve sosyal
dayanışma içinde olan kişilerin yaşadığı yerdir.

189