Page 23 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 - Ünite 4

4. ÜNİTE

METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI

canip : Yan, taraf. sancak : Bayrak, çoğunlukla askerî birlikle-
dergah : Tarikattan olanların barındıkları, ibadet re verilen yazı işlemeli, kenarları,
ve törenler yaptıkları yer, tekke. saçaklı ve gönderli bayrak.
gürz : Silah olarak kullanılan ağır topuz. süngü : Tüfek namlusunun ucuna takılan
küçük kılıç biçiminde delici silah.
kayser : Roma, Bizans ve Alman imparatorlarına
verilen unvan. tarumar : Dağınık, karışık, perişan.
küffar : Müslüman olmayanlar, kâfirler. tekbir : Müslümanlıkta Tanrı’nın büyük-
lüğünü, yüceliğini anmak için
lain : Lanetlenmiş.
söylenen ve Allahuekber sözü ile
melun : Nefretle karşılanan, kötü.
başlayan duanın adı.
mümin : İnanan, inançlı, imanlı, Müslüman. üzengi : Eğerin iki yanında asılı bulunan
müşerref : Onur verilerek yüceltilmiş. ve hayvana binildiğinde ayakların
nara : Haykırma, bağırma. basılmasına yarayan, altı düz demir
halka.
otağ : Büyük ve süslü çadır.
yâren : Arkadaş, yakın, dost.
sağrı : Memeli hayvanlarda bel ile kuyruk ara-
sındaki dolgun ve yuvarlakça bölüm.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, İslamiyet’in Kabulünden Sonraki Dönem’e ait Türk destanlarından olan Bat-
tal Gazi Destanı’ndan alınmıştır. Metinde Battal Gazi’nin Bizans Kayseri’ne karşı verdiği mücadeleler
ve Kayser’i öldürmesi ele alınır. Bir tarafta Bizans Kayseri, diğer tarafta başlıca amacı İslamiyet’i yay-
mak olan Seyyid Battal Gazi bulunmaktadır. Metinde Kayser, sık sık ordu hazırlayıp Malatya üzerine
seferler düzenler. Kayser’in arkasında her defasında çok güçlü bir ordu vardır. Ancak Kayser’in or-
dusu Battal Gazi önderliğindeki İslam ordusuna her defasında yenilir.
Battal Gazi Destanı, Emevî-Bizans savaşlarında meşhur olmuş Battal Gazi isimli bir kahramanın
İslamiyet’in yayılması uğruna yaptığı savaşları konu edinen bir destandır. Battal Gazi Destanı’nın
konusu Müslüman-Hristiyan savaşlarıdır. Battal Gazi Destanı, Anadolu ve Türklerin yaşadığı diğer
coğrafyalarda halk ve askerler arasında okunan ve itibar gören bir eserdir. Bu destan Anadolu’da
oluşmuş ilk Türk destanıdır. Bu destanın kimin tarafından yazıya geçirildiği bilinmemektedir.
Battal Gazi Destanı’nda gelişen olaylar çok geniş bir coğrafyada meydana gelir. Olayların oluştuğu
ve geliştiği yer genel olarak Malatya ve çevresidir. Eserde masal unsuru ve pek çok olağanüstülük
göze çarpar. Battal Gazi Destanı’nda Battal Gazi’nin Hindistan’a ve Kaf Dağı’na gitmesi ve oralarda
pek çok tabiat üstü unsurla mücadelesi anlatılmaktadır. Destanın sonunda ise Battal Gazi’nin Ana-
dolu’ya tekrar gelmesi, Afyon yakınlarına kadar ilerlemesi ve orada şehit olması anlatılmaktadır. Bu
destanın kahramanı Türkler arasında Battal Gazi diye bilinen bir Arap savaşçıdır. Battal Gazi, İslam
uğrunda yalnız gayrimüslimlerle değil sihirbazlarla, devlerle, ejderha ve cadılarla da çarpışır. Battal;
savaşlarda eline geçen bütün serveti, İslam uğrunda dövüşen gazilere dağıtır. Hikâye bu İslam kahra-
manını çok bilgili, çok dindar bir velî çehresiyle tanıtır.
İslamiyet’in kabulünden sonraki Türk destanlarından bazıları şunlardır: Satuk Buğra Han Destanı,
Manas Destanı, Cengiz Han Destanı, Timur Destanı, Battal Gazi Destanı, Danişmend Gazi Destanı, Köroğlu
Destanı. Bu dönem destanların dili sade olup içerisinde geçen Arapça ve Farsça kelimeler Türkçe
konuşan insanların yabancı olmadığı kelimelerdir. Bu destanlardaki (Battal Gazi’de olduğu gibi) kısa
cümleler anlatımda akıcılık ve kolaylığı sağlamıştır. Bu destanların Anadolu ve Balkanlarda Türkçe
konuşan herkes tarafından bilinmesi, okunması ve yaygınlaşması dilinin sadeliğinden kaynaklan-
maktadır.

156