Page 14 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 | 7.Ünite

7 ÜNİTE

Günümüz Türkçesi ile
(Ey) Türk, Oğuz beyleri (ve) halkı, işitin! Üstte(ki) gök çökmedikçe, altta(ki) yer (de) delinmedikçe,
(D 19) (e)y Türk halkı, (senin) devletini (ve) yasalarını kim yıkıp bozabilir idi?
(...)
(Ben) hiç de zengin ve müreffeh (bir) halk üzerine hükümdar olmadım. (Tam tersine), karnı aç, sırtı
çıplak yoksul (ve) sefil (bir) halk üzerine hükümdar oldum. Prens iki şad (ve) kardeşim Kül Tigin ile ko-
nuşup anlaştık: Babamızın (ve) (D 22) amcamızın kazanmış oldukları halkın adı sanı yok olmasın diye
Türk halkı için gece uyumadım, gündüz oturmadım; kardeşim Kül Tigin ile, iki şad ile (birlikte) ölesiye
yitesiye çalıştım, çabaladım. Öylece çalışıp çabalayıp birleşik halkı ateş (ile) su (gibi birbirlerine düş-
man) etmedim.
Ben kendim hakan (olarak) tahta oturduğumda, her yere gitmiş olan halk (yayan yapıldak) ve öle yite
dönüp (D 23) geldi. Halkı besleyip doyurayım diye kuzeyde Oğuz halkına doğru, doğuda Kıtay (ve) Ta-
tabı halklarına doğru, güneyde de Çin’e doğru on iki (kez) sefer ettim, …………………………… savaştım.
Ondan sonra Tanrı (öyle) buyurduğu için, bahtım (ve) talihim olduğu için, ölecek halkı diriltip doyur-
dum. Çıplak halkı giyimli kıldım, fakir halkı zengin kıldım. (D 24) Az halkı çok kıldım, güçlü devleti
olandan, güçlü hakanı olandan daha iyi kıldım. Dört bucaktaki halkları hep (kendime) tabi kıldım, (Türk
halkını) düşmansız kıldım. (Bu halkların) hepsi bana tabi oldular.

Talat TEKİN, Orhon Yazıtları

METİNDE GEÇEN BAZI KELİME VE KELİME GRUPLARI

hakan : Türk, Moğol, Tatar hanları için “hükümdarlar hükümdarı” anlamında kullanılan unvan.
müreffeh : Refah ve varlık içinde yaşayan.
sefil : Sefalet çeken, yoksul.
şad : Sevimli, neşeli.

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, söylev türünün Türk edebiyatındaki ilk örneği olan Kök Türk Kitabeleri’nin
Bilge Kağan Kitabesi’nden alınmıştır. Metinde beylerine ve halkına seslenen Bilge Kağan onlara Türk
halkını birleştirmek ve halkı, başta Çinliler olmak üzere düşmanlara karşı güçlendirmek için nasıl
mücadele verdiğini anlatmıştır. Bilge Kağan’ın metindeki seslenişi son derece etkili bir anlatım gücü-
ne sahiptir. Okuduğunuz metinde geçen (D 19), (D 22) gibi ifadeler anıtın doğu yüzündeki yazıları gös-
termektedir.
Kök Türk Kitabeleri, Türk adının geçtiği ilk metindir. Metinde, Türk devlet adamlarının millete he-
sap verdiği ve milletle hesaplaştığı görülmektedir. Türk nizamının, Türk töresinin, Türk medeniye-
tinin ve Türk kültürünün büyük örneği olan Kök Türk Kitabeleri Türk dilinin ilk yazılı belgeleridir.
Kitabelerde görülen ikilemeler, deyimler, atasözleri etkili anlatımı ve söyleyişi sağlayan unsurlardır.
Kitabeler II. Kök Türk (Kutluk) Devleti Dönemi’nde dikilmiş olup 38 harften oluşan Kök Türk alfabesi
ile yazılmıştır. Kitabelerden Tonyukuk Anıtı 724, Kül Tigin Anıtı 732, Bilge Kağan Anıtı ise 735’te dikil-
miştir. Kök Türk Kitabeleri’nin yazarı Yolluğ Tigin’dir. Kök Türk Kitabeleri’ndeki yazılar ilk kez Wilhelm
Thomsen (Vilhelm Tomsın) tarafından okunmuştur. Kitabeler günümüzde Moğolistan sınırları içeri-
sinde bulunmaktadır.

272