Page 12 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 6.Ünite

6. Ünite

Karahanlılar Dönemi’nde Sanat

Karahanlılar Dönemi’nde Türk kültürü ile İslam kültürü kaynaştırılmış, bu kaynaşma so-
nucunda birçok sanat eseri ortaya çıkmıştır. Özellikle mimari yapılarıyla ön plana çıkan Kara-
hanlılar Dönemi’nde Türk İslam mimarisinin ilk örnekleri verilmiştir. Mimari alandaki ilk binalar
kerpiçten yapılmış, daha sonraları kerpiç ve tuğla birlikte kullanılmış, sonlara doğru ise kerpiç
malzemeye geri dönülmüştür.
Karahanlılar Dönemi’nde yapılan binaların süslemeleri oldukça sade bir şekilde yapılmış,
Hazara (Degaron) ve Talhatan Baba (Görsel
6.24) camileri bu dönemde yapılan camilerin
en önemlileri arasında yer almıştır. Karahan-
lılar tarafından yapılan camiler, Mimar Si-
nan’ın yaptığı merkezi planlı büyük camilerin
ilk örnekleri olarak değerlendirilmiştir.
Karahanlılar Dönemi’nden kalan en eski
mimari eser Arap Ata Türbesi’dir. Bunların
dışında, Ayşe Bibi ve Balacı Hatun türbele-
ri de önemli yapılardır. Bu döneme ait olan
ve kervansaray yapımına zemin hazırlayan
ribatlar, Büyük Selçuklu Devleti ve Türkiye
Selçukluları Dönemi’nde gelişmiş, ancak bu
yapıların yerini zamanla kervansaraylar al-
mıştır. Görsel 6.24: Talhatan Camisi (Türkmenistan)
Büyük Selçuklular Dönemi’nde Sanat

Orta Asya’dan gelerek Horasan’a yerleşen Oğuzların kurduğu Selçuklu Devleti; kısa süre-
de büyüyerek İran, Azerbaycan, Anadolu, Suriye ve Mezopotamya’ya hâkim olmuştur. Selçuklu-
lar, İslam dini ve medeniyeti sayesinde çok büyük bir güce kavuşurken eski kültür unsurlarını
İslam kültürüne ekleyerek muazzam bir sentez ortaya çıkarmıştır.
Büyük Selçuklular Dönemi mimarisinin en önemli özelliği, dört eyvanlı ve avlulu planın yeni
yapılan camilere uygulanmasıdır. İsfahan’daki
Mescid-i Cuma (Görsel 6.25), bu camilerin en
önemlileri arasında yer almakta ve o dönem-
deki camilerin en büyüğü ve en güzeli sıfatını
taşımaktadır. Bu dönemde dikkat çeken diğer
Selçuklu camileri ise; Zevvare Mescid-i Cuması,
Ardistan Mescid-i Cuması ve Damgan Mescid-i
Cuması’dır.
Selçuklular ince, uzun ve silindirik mina-
reler ile zengin tuğla işçiliğini birleştirerek çok
güzel minareler yapmıştır. Bu minarelerden bi-
linen en eskisi, süslemesinde ilk kez çini de kul-
lanılan Damgan Camisi’ndeki minaredir. Bü-
yük Selçuklular ise genelde dört köşeli, çokgen
veya yuvarlak planda yapılan türbe ve kümbet
mimarisi alanında önemli eserler vermiştir.
Karahanlılar ve Gaznelilerde görülen ker-
vansaray mimarisi, Selçuklular Dönemi’nde ge-
liştirilerek birer anıtsal yapıya dönüştürülmüş-
tür. Bu dönemde kervansaraylar ribat adıyla
anılmaya devam etmiş, Ribat-ı Şerif ise bu dö-
Görsel 6.25: Mescid-i Cuma (İsfahan-İran) nemde yapılan kervansarayların en önemlileri
arasında yer almıştır.

212