Page 13 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 6.Ünite

Türklerde Sanat

Selçuklular İran bölgesine gelip buradaki geniş alanlarda hâkimiyet kurunca, ilk Türk İslam
devletlerindeki müzik sanatı canlılık ve çeşitlilik kazanmıştır. Bu dönemdeki Türk müziği, ordu
ve saraylarda nevbet çalınarak yapılan askerî müzikten ibaretti. Halk arasında ise tekke ve sa-
raylarda çalınan ney, boru, tambur ve bağlama gibi müzik aletleri yaygındı.
Türk musikisinde görülen makamlar, insan ruhunu dinlendiren özellikteydi. Beş vakit oku-
nan ezanlar da bu makamlar ile okunurdu. Günün hangi vaktinde olduğunu bilmeyen birisi,
okunan ezanın makamından hangi zaman diliminde olduğunu bilebilirdi. Ezan okuma makam-
ları, Türk kültürünün ve Türklerdeki sanat anlayışı ve estetiğinin güzel örnekleri arasında yer
alırdı.
Selçuklular Dönemi’nde kısmen de olsa resim ve heykel alanında çalışmalar yapılmıştır.
Selçuklu Devleti’nin kurucusu Tuğrul Bey, çok dindar birisi olmasına rağmen halifenin kızı ile
evlenmesi anısına yaptırdığı madalyona, kendi kabartma tasvirini koydurtmuştur.
Bir diğer süsleme sanatı olan çinicilik (Görsel 6.26), Selçuklular Dönemi’nde başta Rey
olmak üzere Musul ve Rakka’da çok gelişmiş, bu dönemde çininin yanında seramik eserler de
yapılmıştır (Görsel 6.27). Çininin mimaride süsleme unsuru olarak kullanılması Büyük Selçuk-
lular ile başlamış, çini sanatı asıl büyük gelişmeyi Türkiye Selçukluları Dönemi’nde yaşamıştır.

Görsel 6.28 Görsel 6.29
Görsel 6.26 Görsel 6.27 Döneme ait pirinçten Döneme ait tunçtan
Döneme ait çini örneği Döneme ait seramik örneği yapılmış kandil yapılmış şamdan

Fildişi ve tahtadan oymalı bezemelerle yapılmış olan sandık, çekmece, kutu ve benzeri eşya
işçiliği ile pirinç (Görsel 6.28), tunç (Görsel 6.29) ve bakır üzerine yapılan kakma ve oyma işleri
de bu dönemde gelişmiştir.
Demirden, bronzdan ve bakırdan yapılan şamdanlar, leğenler, ibrikler ve kakmalı silahlarla
camdan ve çiniden yapılmış kandiller bu dönemin önemli sanat eserleridir.
İlk Türk devletlerinden olan Uy-
gurlarda önemli bir yere sahip olan
minyatür sanatı, Büyük Selçuklular
Dönemi’nde gelişme göstermiş, ilk
minyatür okulu Bağdat’ta Selçuk-
lular tarafından açılmıştır. Arapça
metinleri açıklamakla başlayan bu
sanat dalı, daha sonra hikâye kitap-
larında görülmüştür (Görsel 6.30).
Minyatür sanatı, Selçuklu sultanla-
rının yanında görevli olan Uygurlar
tarafından geliştirilmiştir. Görsel 6.30: Varka ile Gülşah Mesnevisi’nden minyatür örneği

SORU
Büyük Selçuklulardan kalan mimari yapıların birçoğunun günümüze kadar ulaşama-
masının nedenleri ne olabilir?

213