Page 14 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 6.Ünite

6. Ünite

Türkiye Selçukluları Dönemi’nde Sanat

1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’ya gelen Türk boyları, yeni bir kültür ve sanat
ortamının temellerini atmıştır. Anadolu’nun fethedilmesinde önemli rol oynayan Türkmen ko-
mutanlar, ele geçirdikleri bölgelerde beylikler kurarak imar faaliyetlerine başlamıştır. Bu bey-
liklerden oluşan Saltuklular, Danişmentliler, Artuklular
ve Mengücekliler, bir süre sonra Türkiye Selçukluları’nın
bayrağı altında toplanmıştır.
Türkiye Selçukluları, sınırlarının genişlemesiyle bir-
likte Yunan, Roma, Bizans ve Akdeniz kültür merkezle-
riyle karşılaşmıştır. Selçuklu yöneticilerinin sanatı ve
sanatçıyı koruyan tutumları da buna eklenince, Anadolu
zengin bir sanat merkezi hâline gelmiş; Konya, Selçuklu
sanatının merkezi olmuştur. Anadolu’da oluşturulan bu
yeni göz alıcı sentez, İslam sanatında yeni bir sayfa aç-
mıştır. Anadolu’da görülen bu değişimle birlikte, Anadolu
artık Türkiye olmuş, bu nedenle Anadolu Selçuklu Devle-
ti’ne Türkiye Selçuklu Devleti de denilmiştir.
Türkiye Selçukluları Anadolu’ya geldikten sonra yapı
malzemesi olarak tuğla yerine taş kullanmaya başlamış-
tır. Çünkü Anadolu, taş açısından oldukça zengin bir yer-
di ve taş, Anadolu’nun her yerinde kolayca elde edilebilen
bir yapı malzemesiydi.
Bu dönemin dikkat çeken yapıları arasında Divriği
Ulu Cami ve şifahanesi yer alır. Taşın âdeta bir dantel
gibi işlendiği bu yapının Türk İslam sanatında bir benzeri
daha yoktur. Divriği Ulu Cami, Unesco tarafından dün-
ya miras listesine alınan ilk kültürel yapımızdır (Görsel Görsel 6.31: Divriği Ulu Cami (Sivas)
6.31).
Türkiye Selçukluları Dönemi’nde camiler genellikle çok sütunlu ve ahşap destekli olarak
yapılmıştır. Ulu Cami tipinde yapılan bu camilerin en eskisi Alaaddin Camisi’dir. Bu camiden
günümüze abanoz ağacından yapılmış birbirine geçmeli muhteşem bir minber kalmıştır.
Türkiye Selçukluları’nda ahşap direkli ve sütunlu camiler ilgi çekici yapılardır. Gazne ve
Karahan camilerinin devamı niteliğinde olan bu camilerin en önemlileri, Ankara Arslanhane
Camisi ve Afyon Ulu Cami’dir.
Türkiye Selçukluları yapı türleri arasında yer alan
Medreseler, Osmanlı medreselerine ilham kaynağı ol-
muştur. Bu medreselerin en önemlileri, Konya Karatay
Medresesi, İnce Minareli Medrese, Kırşehir Caca Bey
Medresesi, Sivas Gök Medrese ve Erzurum Çifte Mina-
reli Medrese’dir.
Türk devletlerinin ticari hayatında önemli bir yere
sahip olan kervansaraylar, Türkiye Selçukluları mima-
risinin anıtsal yapılarıdır. Tamamı kesme taştan yapılan
kervansarayların planları ve süslemeleri dikkat çekicidir.
Mezar yapıtları ise İslam dünyasında Türklerin geliştirdi-
ği bir yapı türüdür. İslam sanatında en çok türbe (Görsel
6.32) örneklerine Türkiye Selçukluları’nda rastlanır.
Türkiye Selçuklu sultanları küçük bir medrese pla-
nına benzeyen saraylar yaptırmışlardır. Bu sarayların en
meşhuru Alaaddin Keykubat’ın Beyşehir Gölü kıyısında
yaptırdığı Kubadabad Sarayı’dır.

Görsel 6.32: Halifet Gazi Türbesi (Amasya)

214