Page 29 - Özel Eğitim İhtiyacı Olan Öğrenciler

ÖZEL EĞITIM IHTIYACI OLAN ÖĞRENCILER

2. Tanılanma Süreci

Tanılama sürecinde, bir bireyin genel olarak zihinsel yetersizliğe sahip olup olmadığı, varsa bu yeter-
sizliğin düzeyi ve karakteristiği belirlenmeye çalışılır. Bir bireye tanı koyabilmek için, onun zihinsel özelliklerinin
tespit edilmesi ve topluma uyum sağlaması için gereken becerilerin değerlendirilmesi gerekmektedir (Özyürek,
2015).

Tanılama süreci Türkiye'de iki ana yöntemle gerçekleştirilmektedir: tıbbi tanılama ve eğitsel tanılama.
Tıbbi tanılama, sağlık kuruluşlarında, bireyin hangi türde bir yetersizliğe sahip olduğunu ve bu yetersizliğin se-
viyesini belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Bu süreç, doktorların sorumluluğunda olup, branş uzmanlarından
oluşan disiplinlerarası bir ekip tarafından yürütülmektedir (Apaydın ve Aykut, 2019). Bu aşamada tıbbi bilgiler
ve psikometrik ölçümler kullanılır (Yağan-Güder ve Alabay, 2016). Zihinsel yetersizliği olan bireylerde zihinsel
işlevler ve uyumsal beceriler değerlendirilirken, zeka testleri ve uyumsal beceri değerlendirme araçları kullanıl-
maktadır. Bu testler arasında Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği (WISC-III) ve Stanford-Binet IV gibi yaygın
testler yer almaktadır. Uyumsal davranışların değerlendirilmesinde ise Vineland Uyumsal Davranış Ölçeği gibi
ölçekler sıklıkla tercih edilmektedir. Türkiye'de, zihinsel yetersizliği olan bireylere tanı koyma ve sınıflama işlemi,
psikiyatri ve nöroloji gibi tıp alanlarında eğitimli doktorlar tarafından DSM-5 veya Uluslararası Tanı Sınıfla-
ması (ICD-11) kriterlerine göre yapılmaktadır (Rakap, 2017). Öte yandan, eğitsel değerlendirme ve tanılama,
Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulları tarafından gerçekleşti-
rilmektedir.

Değerlendirme, elde edilen ölçüm sonuçlarının belirli bir ölçüt ile karşılaştırılarak yorumlandığı bir sü-
reç olarak tanımlanmaktadır (Özyürek, 2015). Bu süreç, yapılan ölçümlerin sonuçlarına dayanarak karar ve-
rilmesini içerir. Eğitim sistemi başta olmak üzere, hayatımızın birçok alanında değerlendirme temel bir unsur
olarak kabul edilir.
Eğitimde değerlendirme genel olarak tanılama, yerleştirme, biçimlendirme-yetiştirme ve değer biçme
amaçlı yapılmaktadır. (Bahar, Nartgün, Durmuş ve Bıçak, 2015). Özel eğitimde ise değerlendirmenin amacı,
özel gereksinimli bireylerin gelişimlerini desteklemek ve bağımsız yaşam becerilerini artırmaya yönelik işlev-
sellik düzeylerini geliştirmektir ve buna yönelik öğretim süreçlerini kapsar (Rakap ve Kalkan, 2019). Bu amaç
doğrultusunda özel eğitimdeki eğitsel değerlendirmenin amaçlarını şu şekilde listeyebiliriz:
Tarama,
Tanılama ve yerleştirme,

Eğitsel programın planlanması,
Bireylerdeki ilerlemelerin izlenmesi,
Öğretim programının gözden geçirilmesi (Gürsel, 2005; Özyürek, 2015).

29