Page 17 - ESTETİK 11

DÜŞÜNELİM-TARTIŞALIM

Farklı zevk ve güzellik anlayışlarının yansıtılmadığı, tek biçim ve tek renk üzerine
kurulu bir dünyanın mümkün olup olmadığı konusunda fikirlerinizi arkadaşlarınızla
paylaşınız.

Estetiğin Tarihçesi
Güzelin ne olduğu sorusu en eski dönemlerden itibaren felsefede yer bulmuş ancak
farklı çağlarda farklı bağlamlarda ele alınmıştır. Güzel kavramı, İlk Çağ ve Orta Çağ
düşüncesinde ge nellikle ahlak ve metafizik çerçevesinde ele alınmıştır. Modern dö-
nemlere kadar güzellik, insanın üstünde bir aşkın varlığa (Tanrı, idea vb.) dayanan
metafizikle ilişkili bir konu olarak ele alınmıştır. Bununla beraber eski Yunancadaki
güzel-iyi anlamına gelen kalokagathia (kalokagatya) sözcüğünün ifade ettiği gibi gü-
zellik kavramı ahlakla birlikte anlamlandırılmıştır.
Rönesans’la başlayan köklü değişim sürecinde, gü-
zellikle ilgili tartışmalar farklı bir çerçeveye oturur.
Güzellik, artık doğayı ya da sanat eserini sey-
retmekten duyulan zevk ve beğeni ile ilgili bir
konu olmaya başlar. 18. yüzyıldan itibaren ise
güzellik doğrudan sanat bağlamında ele alı-
nır. Bu dönemde salonlarda sergilenen sanat
eserlerine yönelik yazılan sanat eleştirileri,
modern sanat ve estetik kültürünün şekillenip
yerleşmesine büyük katkıda bulunmuştur.
20. yüzyıldan itibaren sanatın sergi ve müzelere
münhasır olmaktan çıkıp endüstriyel tasarımdan
grafik tasarımına, mimariden çevre düzenlemesine
varıncaya dek günlük yaşamın birçok alanına yönel-
mesi, doğal olarak estetiğin de kapsamını genişlet-
miştir.
Felsefe tarihinde, güzellik ve sanatla ilgili ilk siste-
matik düşünceler Platon (MÖ 427-MÖ 347) (Gör-
sel 1.1) tarafından ortaya konulmuştur. Platon’a
göre:
1. Her şeyin üstünde bulunan (aşkın) güzellik ideası
uyum (harmoni) ve simetri özelliği taşıyan nesnele-
re yansıyıp onları güzel kılar.
2. Sanat doğanın taklididir (mimesis).
3. Sanat ahlaki amaçlara hizmet etmelidir (Platon, ken-
di dönemindeki sanatları akla değil duygulara hitap
etmesi ve toplumu, özellikle gençleri yozlaştırdığı
gerekçesiyle eleştirmiştir).
Platon’un bu düşünceleri Friedrich Hegel’e [Frid-
rih Hegel (1770-1831)] kadarki estetiğin düşünce ve Görsel 1.1: Platon
tartışma çerçevesini büyük ölçüde belirlemiştir.

15