Page 20 - ESTETİK 11

1.3.1. Estetiğin Tarihsel Gelişimi

Estetik iki yüzyıl gibi kısa bir geçmişe sahip olsa da ele aldığı problemleri ilk
çağlardan beri izlememiz mümkündür. Antik Yunan felsefesinin ele aldığı
estetiğin konuları siyaset ve ahlak problemi ile beraber incelenmiştir. İlk
kez “güzellik” kavramını ortaya koyan düşünür Platon’dur.

Platon’un diyaloglarında estetik ve güzellikle ilgili görüşlerini görmekteyiz.
O, diyaloglarında güzelin öncesiz ve sonrasız idesine ulaşmak istiyordu.
“Devlet” ve “Yasalar” da sanatı siyasetin bir aracı konumuna indirgemesine
rağmen “mimesis” kavramını da sanata Platon kazandırmıştır.

Aristoteles Poetika’sında dram ve tragedyadan bahsetmesine karşın genel
olarak “güzeli” ve “sanatı” incelemiştir. Şiirin öykünme ve öğrenme isteğin-
Görsel 1.3: Nicolás Boileau- den doğduğunu söyleyen Aristoteles, Platon’un “mimesis” kuramını daha
Déspréaux (temsilî) da geliştirmiştir. Sanatın tutkulardan arınmayı “katharsis”i sağladığını söy-
leyerek sanatı ahlaksal ve dinsel bir araç olarak görmüştür.

Avrupa’da ilk olarak 17. ve 19. yüzyıllarda Fransız, İngiliz ve Alman filozof-
lar, güzelin ve güzelliğin yorumuna dikkatle eğilmişlerdir. Fransa’da Nicolás
Boileau-Déspréaux (Nikilıs Boylo Despro) ve Abbé Charles Batteux (Abey
Çarls Batio) yazılarında estetik konusuna yer vermişlerdir (Görsel 1.3, Gör-
sel 1.4).

17. yüzyılda Fransızların estetiği metotlaştırıp bilimselleştirme çabaları-
nın yanı sıra İngiliz ve İskoç filozoflar da güzeli ve güzelliği yorumlayarak
özel bir estetik anlayışının oluşmasını sağlamışlardır. Edmund Burke, Henry
Görsel 1.4: Abbé Charles Home, Dugald Stewart (Dugıld Stivırt), Théodore Jouffroy (Teodor Cıfıroy)
Batteux (temsilî) gibi isimler bunların arasında sayılabilir (Görsel 1.5, Görsel 1.6, Görsel 1.7,
Görsel 1.8). İngiliz filozofları, insanda güzelliği arayan isteğin dayandığı moral ilkeler üs-
tünde durmuşlar ve böylesine bir isteği “saf-istek” olarak nitelemişlerdir. Aynı zamanda
“estetik-istek” diye de nitelendirilmiş olan “saf-istek”, insanın özel davranışlarından biri
olarak yorumlanmıştır.

Alexander Gottlieb Baumgarten estetiğin bilim dalları arasında bağımsız bir konu ola-
rak yer almasını sağlamıştır. Aisthanesthai (duyu-algı) sözcüğünden alınan ve Grekçede
“duyu” anlamına gelen “estetik” terimi, 18. yüzyılda ilk olarak filozof Baumgarten ta-
rafından “güzellik bilimi” anlamında kullanılmıştır. Baumgarten bu konuda “aesthettca

Görsel 1.5: Edmund Burke Görsel 1.6: Henry Home (Lord Görsel 1.7: Dugald Stewart Görsel 1.8: Théodore Jouffroy
(temsilî) Kames) (temsilî) (temsilî) (temsilî)

18