Page 23 - ESTETİK 11

1.3. ESTETİĞİN YÖNTEMLERİ

Estetik tarihinde güzelin belirlenmesine ilişkin bir tarafta nesneyi esas alan yaklaşıma
karşılık diğer tarafta özneyi esas alan yaklaşım bulunmaktadır. Bu yaklaşımlar, nesnel-
ci (objektivist) estetik ile öznelci (subjektivist) estetik olarak adlandırılan yöntemleri
ifade eder.

a) Nesnelci (Objektivist) Estetik
Nesnelci estetik anlayışa göre sanat eseri, insandan bağımsız olarak var olan güzellik
değerini kendisinde taşır. Eğer bir nesne belli estetik nitelikler açısından güzel ise in-
sanların onu beğenip beğenmemesine bağlı olmaksızın güzel değerini taşımaya devam
eder.
Nesnelci estetik, güzelliğin insanlara değil nesnelere dayanmasından hareketle evrensel
nitelikte ortak bir güzellik anlayışı ile buna temel olan ölçütlerin varlığını kabul eder.
Sanat eserini estetiğin odağına alan nesnelci yaklaşıma göre güzellik, bizzat nesnenin
kendisinde bulunan özelliklere aittir. Bu özellikler, dışsal (biçim) ve içsel (öz) olmak
üzere iki yönlüdür. Algılarımızın kaynağı olan biçim, renk, simetri, denge, oran-orantı
ve ritim gibi özellikler, dışsal nitelikleri oluştururken eserin ifade ettiği düşünce ve YÖNTEMLERİ
taşıdığı anlam ise içsel nitelikleri oluşturur. Buna göre bir resim bir heykel ya da başka
herhangi bir eser, belli özellikler taşıdığı için güzeldir. İnsanlar nesnelerde bulunan bu
özellikleri duyumsar ve bir estetik haz duyar.

ETKİNLİK

Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.
Psikolog Henry Edward Garrett [Henri Edvırt Gerıt (1894-1973)], nesnelerdeki şu
özelliklerin estetik beğenide belirleyici olduğunu dile getirir:
* Genellikle en çok kırmızı ve pembe renkler tercih edilirken koyu mor renk pek se-
vilmemektedir. Kırmızıdan sonra en çok sevilen renkler mavi ve yeşildir. Birbirini ta-
mamlayan renkler daha çok hoşa gitmektedir. Zıt renkler veya soğuk ve sıcak renkler
bir araya gelince güzel bir görüntü oluşturmaktadır.

* Biçimsel özellikler açısından ise orantı, perspektif ve simetri estetikte önemli bir
yer tutar. Mesela eşit parçalara ayrılmış çizgiler ile düzenli olarak tekrar eden şekil ve 1.3.ESTETİĞİN
desenler, belli oranlara göre şekillenen çizgi ve yüzeyler, eninin boyuna oranı 3/5 olan
şekiller daha çok beğenilmektedir. Bu orana ise “altın bölüm (altın kesit)” denilmekte-
dir. Heykel ve mimaride de simetri, orantı ve altın kesitlerin önemli yeri vardır.
1. Psikolog Garrett’ın tercih edilen renklere ilişkin elde ettiği sonuçlar sizce her toplum
ve dönemde geçerli midir? Bu konuda kendi tercih ve gözlemlerinizi paylaşınız.
2. Sanat eserinin biçimsel özellikleri sizce güzelliğin ana ölçütü olabilir mi? Gerekçe-
sini belirterek düşüncenizi paylaşınız.
3. Size göre evrensel nitelikte, ortak bir güzel anlayışı mümkün müdür? Bu konudaki
düşüncenizi belirtiniz.

21