Page 258 - SANAT ESERLERİ ANALİZİ 12
P. 258
Osmanlı Dönemi Türk Sanatı ve Üslup Özellikleri
Osmanlılar siyasal alanda gösterdikleri başarıları, kültür ve sa-
nat alanında da göstermişlerdir. İznik ve Bursa ile başlayan sa-
natsal alandaki çalışmalarını daha sonra Edirne ve İstanbul’da
geliştirerek sürdürmüşlerdir. Başkent olma özelliğine sahip bu
merkezlerde hızlı imar etkinlikleri, mimari alandaki gelişmelerin
en büyük nedeni olmuştur. Buralarda oluşturulan dinî ve eğitim
yapıları mimari alandaki deneyimleri artırmış, yeni arayışlara gi-
dilmesine neden olmuştur. Ayrıca egemenlik kurdukları topraklar
üzerinde bugün de hâlâ ayakta duran çok sayıda sanat yapıtı
oluşturmuşlardır. Osmanlı sanatı, çeşitli dönemlerde farklı özel-
likler göstermiştir. 600 yıldan fazla süren Osmanlı sanatı etkin-
likleri, üslup özelliklerine göre üç dönemde incelenebilir: Erken
Dönem Osmanlı Sanatı, Klasik Dönem Osmanlı Sanatı ve Geç
Dönem Osmanlı Sanatı.
Mimari
• Erken Dönem Osmanlı Sanatı, Osmanlı Devleti’nin kurulu-
şundan, İstanbul’un fethine kadar olan süreyi kapsar (1299-
1453). Anadolu Selçuklu sanatı ile Klasik Osmanlı sanatı
arasında bir geçiş dönemi olan bu ilk dönemde başta İznik
olmak üzere, Bursa ve Edirne gibi merkezlerde cami, medre-
se, türbe gibi birçok yapı inşa edilmiştir.
• Bu dönem Osmanlı camileri, planlarına göre dört grupta top-
lanır: Tek kubbeli camiler, ters T planlı camiler, çok kubbeli
camiler, merkezî kubbeli camiler. Kubbeler sütun veya ayak-
lar üzerine oturtarak daha geniş mekânlar elde edilmesi sağ-
lanmıştır. Tek kubbeli camilerin planı, kare bir ibadet mekânı
ile son cemaat yerinden oluşur. İbadet mekânının üzeri ge-
nellikle tek bir kubbe ile örtülü olan bu camilerde, son cemaat
yeri tonoz veya küçük kubbelerle örtülüdür. İznik Hacı Özbek
Camisi [(1333), (Görsel 4.69)] ve İznik Yeşil Camisi (1378)
bu tip yapılara örnektir. Ters T planlı (Zaviyeli) camilere çeşitli
işlevleri karşılayacak mekânları içermelerinden dolayı çok iş-
levli camiler de denmektedir. Planda, mih rap ekseninde arka
Görsel 4.69
“Hacı Özbek Cami”, 1333-1334,
İznik
SANAT ESERLERİ ANALİZİ 255
