Page 44 - GENEL SANAT TARİHİ 9

GENEL SANAT TARİHİ

Çatalhöyük’te yaşayan insanlar; erkek mezarlarına çakmak taşından yapılmış kamalar, ok, mızrak
uçları, mermer topuz başları, obsidiyen taşı bıçaklar, orak, kazıyıcılar, kemik toka ve çengeller ile
kilden damga mühürler; kadın mezarlarına ise boya paletleri, doğal camdan aynalar, kemik iğneler,
yeşil taştan minik gerdanlıklar, pişmiş toprak, bakır ve çeşitli taşlardan boncuklar bırakmışlardır
(Görsel 2.31 ve 2.32).

Görsel 2.31: Çakmak taşı aletler, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara Görsel 2.32: Süs eşyaları, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara

BİLGİNİZ OLSUN Obsidiyen: Volkanik patlamalar sonucu yeryüzüne çıkan lavların hızlıca
soğuması ile oluşan bir cam türü.

Çakmak taşı: Silisyum dioksin çökelmesi ile oluşan, çok sert ve düzgün
yüzeyler hâlinde kırılması nedeniyle çeşitli aletlerin yapımında kullanılan
bir taş türü. Demir veya çeliğe sürtüldüğünde kıvılcım çıkarttığı için bu taşa
çakmak taşı adı verilmiştir.

C) Çayönü
Çayönü yerleşimi, Diyarbakır sınırları içinde, Ergani ilçesinin 7 km kadar
güneybatısında bulunan bir yerleşme yeridir. Bölgede yerleşimin
MÖ 10.200 yıllarında başladığı ve MÖ 4.200’lü yıllara kadar devam ettiği
düşünülmektedir. Çayönü, Anadolu’da çanak çömleksiz Neolitik Dönem’e
ait bir köyün en kapsamlı görüntülerinden birini yansıtmaktadır. Köy
hayatının en eski örneklerinden olan Çayönü yerleşmesinin önemi; yabani
buğday, mercimekgiller gibi bitkilerin yetiştirilmesi, koyun ve keçinin
evcilleştirilmesinden kaynaklanmaktadır (Görsel 2.33).
Kazılarda MÖ 8.500 yıllarından kalma buğday ve baklagillere rastlanmıştır.
Diğer taraftan Çayönü, avcı toplayıcı yaşam sürerken henüz tarımın
yapılmadığı, hayvanın tam anlamıyla evcilleştirilmediği dönemde köyden
kente geçiş aşamasını yaşayan yerlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu geçiş sürecinde mimari yapılaşma, kentleşmenin önemli bir unsuru
olarak karşımıza çıkmaktadır. Gerek mimari planlar gerekse yerleşim
düzenleri, iç dizaynlar, kullanım amaçları ve özellikle tapınaklardaki
süslemeler; dönemin şartlarına göre ileri düzeydedir. Bu bağlamda
Çayönü yerleşkesi hem çanak çömleksiz dönem hem de çanak çömlekli
dönem olmak üzere neolitik açıdan araştırmacılara önemli katkılar
sağlamıştır. Çayönü‘nde çok sayıda küçük alet ve eser bulunmuştur.
Sıklıkla av hayvanlarının kemiklerinden iğneler, saplar, oraklar çengeller, Görsel 2.33: Çayönü insanları
Anadolu’nun ilk çiftçileridir
boncuk, halka, düğme ve basit kaplar ortaya çıkarılmıştır. (Temsilî).
42