Page 40 - GENEL SANAT TARİHİ 9

GENEL SANAT TARİHİ

12 bin yıl öncesinde nasıl tasarlandığı konusunda cevap bulunamayan bu tapınakta çapları
30 metreyi bulan yaklaşık 20 yuvarlak ve oval yapının ortasında 2 adet “T” biçimli, 5 metre
yüksekliğinde, kireç taşından bağımsız sütun; yapıların iç duvarlarında ise daha küçük sütunlar
bulunmaktadır (Görsel 2.19).

Merkezî dikilitaşlar Zemin
Çemberimsi yapıların
En büyük çemberimsi yapı olan Çemberimsi yapıların zeminleri
zemini özenle düzleştirilmiş
D çemberinin ortasındaki büyük özenle düzleştirimiş ve yelpare
ve yekpare bir kayadan
iki taşın üzerine eller ve kollar bir kayadan oluşturulmuştur.
Merkezi dikili taşların üzerine
çizildiği için bütün taşlar insan oluşturulmuştur. Merkezi dikili
yerleştirildiği kaideler de bu
biçimli (antropomorfik) olarak taşların üzerine yerleştirilen
doğal kayadan yontularak
değerlendirilmektedir. Baş T kaideler de bu doğal kayadan
biçimlendirilmiştir.
biçimli taşların tepesindeki yontularak biçimlendirilmiştir.
yatay taşla, vücut ise dikili
taşın uzun gövdesi ile temsil
edilmekte ve yükseklikleri 5
metreyi bulmaktadır.
Dikili T taşlar
Taş örgü duvarlar arasında,
Çemberimsi anıtsal yapılar duvarla desteklenmiş ve belli
Çemberimsi anıtsal yapılar aralıklarla sıralanmış yine T
keşfedilme sırasına göre biçimli fakat daha küçük dikili
A-B-C-D-E-F-G-H harfleriyle taşların tümü kireçtaşından
isimlendirilmiştir. Çemberimsi yekpare olarak yontulmuş.
yapıyı taş örgü duvarlar Göbeklitepe’de 100’den fazla
oluşturuyor. Çemberin çapları dikili taş var. Bunların yüksekliği
10 ile 20 metre arasında 1,5 ile 5 metre arasında
değişiyor ve en büyüğü D değişiyor.
çemberi.

Görsel 2.19: Göbeklitepe’nin dairesel yapısının açıklaması
Dikili taşların bazılarının üzerinde kabartma olarak çoğunluğunu yılan, yaban domuzu, tilki ve kuşların
oluşturduğu çeşitli hayvan tasvirleri bulunmaktadır (Görsel 2.20, 2.21, 2.22 ve 2.23). Bunların yanı
sıra bitki figürleri ve soyut semboller de yer almaktadır. Bu sembol ve figüratif unsurlar, yapının inşa
edildiği dönemden önce var olan güçlü bir semboller dünyasına işaret etmektedir. Burada bulunan
dikili taşların kötü ruhlar, burayı inşa edenlerin ataları, taş ruhlar ya da insan biçimli tanrılardan
hangisini temsil ettiği net olarak bilinmemektedir. Hayvan figürlerinin zenginliği, Göbeklitepe
civarında yaşayanların manevi dünyasında hayvanların önemli yer tuttuğunu göstermesi açısından
önemlidir. Tapınak merkezinin gerek mimarisi gerek sembol ve tasvirleri dinî inanış merkezi
olduğunun göstergesidir. Dikili taşlar üzerinde bulunan sembollerin farklı grupların sembolleri de
olabileceği düşünülmektedir. Tapınak merkezinde yapılar grubu bulunmaktadır ve bunlar A,B,C,D
gibi isimlerle belirtilmiştir. A diye belirtilen yapının dikili taşlarında yılanlar, B’de tilkiler, C’de yaban
domuzları ve D yapısında kuş figürlerinin yoğun olduğu görülmektedir.

Görsel 2.20: Yılanlar Görsel 2.21: Yaban domuzu Görsel 2.22: Tilki Görsel 2.23: Turna kuşları
38