Page 92 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

5. ÜNİTE
Zaviye planlı camiler arasında yer alan Bursa Hüdâvendigâr Camii (1366-1385) I. Murat
Hüdâvendigâr tarafından yaptırılmıştır. İki katlı cami; türbe, medrese, imaret, hamam
ve çeşmelerden oluşan külliyenin bir parçasıdır. Son cemaat yeri bulunan yapı, ortası
kubbeli dört eyvanlı plan özelliği göstermektedir. Tonoz örtülü eyvanlardan güney yönde
olanı, diğer eyvanlara göre daha geniş ve uzun tutulmuştur. Doğu ve batı eyvanlarının
güney yanında birer, kuzey bölümde ikişer tabhane (sosyal amaçlara hizmet eden oda)
bulunmaktadır. “T” plan şemasının görüldüğü üst kat, medrese işlevi görmüştür. Yapı,
planıyla Türk mimarisindeki tek örnektir (Görsel 5.4).

Görsel 5.4: Hüdâvendigâr Camii,
Bursa

Edirne Üç Şerefeli Camii, II. Murat tarafından
1437-1447 yıllarında yaptırılmıştır. Dikdörtgen
planlı harim, merkezde geniş bir kubbe ve
yanlarda ikişer kubbeyle örtülmüştür. Merkezî
kubbe ile yan kubbe boşlukları süs kubbeleriyle
kapatılmıştır. Yapı, bu görünümüyle merkezî
planın basamak taşlarından biri olmuştur.
Ortasında şadırvanı ile dikdörtgen biçimli avlu;
son cemaat mahallinde altı, avlu çevresinde
on beş revak kubbesi ile çevrelenmiştir. Her üç
tarafta, Selçuklu taç kapılarını hatırlatan gösterişli
portaller yer alır. Fakat kubbeli son cemaat
mahalline açılan daha yüksek ve daha büyük
cümle kapısı diğer portalleri gölgede bırakır.
Ortasında şadırvanı bulunan, üç yönden giriş
Görsel 5.5: Üç Şerefeli Camii, sağlanan revaklı avlu modeli; sonraki süreçte
Edirne klasikleşen bir üslup olmuştur. Türk mimarisinde
inşa edilen dört minareli ilk cami olma özelliğini taşır. Ayrıca kapalı alan (harim) ile açık
alanının (avlu) birbirini tamamlayıcı özellik göstermesi de bir ilk olarak görülmektedir.
Avlunun kenarlarında yer alan burmalı, üç şerefeli, kaval yivli ve baklavalı dört minare
birbirinden farklıdır. Üç şerefeli minaresi, o zamana kadar yapılan en yüksek (67,75 m)
Osmanlı minaresidir ve camiye adını vermiştir (Görsel 5.5).
Anadolu’da ilk örneklerini Türkiye Selçukluları ve öncesi Anadolu Beyliklerinde
gördüğümüz dinî ve dünyevi eğitim veren medreseler, Erken Dönem Osmanlı
mimarisinde de önemli yer tutmuştur. Selçuklularda avlunun yapısına veya kat sayısına
göre sınıflandırılan medreselerin Türkiye Selçukluları sonrası Anadolu Beyliklerinde
farklı plan denemeleriyle çeşitlendirildiği görülmektedir. Erken Dönem Osmanlı
medreselerinde ise her iki farklı döneme ait uygulama zenginleştirilerek kullanılmıştır.

90