Page 184 - ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE 11

SERAMİK

11.4.4. Seramikte Sırlama

Sırın Tanımı

Öğütülmüş uygun bileşimli seramik ham maddelerden elde edilen ve seramik malzeme üzerinde pişirme ne-
ticesinde, cam yapıya benzer bir yapı oluşturabilen karışımlara ve söz konusu tabakaya sır denir. Bisküvi pişirimi
yapılan ürün sırlamaya hazır hâle gelmiştir.
Sır, seramik çamurunu ince bir tabaka şeklinde kaplayarak onun üzerinde eriyen cam veya camsı oluşumdur.
Kimyasal olarak, alkali ve toprak alkalilerin oluşturdukları silikat karışımlarının uygun sıcaklıklarda eritilmesi ve
soğutulması ile elde edilen camsı tabakadır.
Kimyasal olarak sır, asit ve bazlar arasındaki reaksiyonlarla oluşan mineral tuzlardan ibarettir. Ayrıntıda temel
olan ve camlaşmayı sağlayan, silistir (SiO2). Silisin kullanımı, yüksek erime noktası nedeniyle sınırlıdır. Bundan do-
layı daha düşük erime sıcaklığına sahip malzemelerle formüle edilir. Yüksek erime noktasına sahip kuvars, alümin-
yum ve magnezyum, kolay eriyen kurşun, boraks, sodyum, potasyum veya kalsiyum ile birlikte kullanım olanağına
sahiptir. Her oksitin farklı erime davranışı ve sır tabakasına kazandırdığı özellikler vardır. Sır fırınlaması bisküvi
fırınlamasından daha yüksek derecede yapılır. Çömlekçi killeri 1000-1080°C de, stoneware ve porselenler 1250-
1280°C’de sırlanır. Pişirim sıcaklıklarında erimeme veya eriyip soğuma esnasında kristalleşme özellikleri, opak ve
mat sır elde edilmesini sağlar. Sır solüsyonu; öğütülmüş malzeme, kil, renk veren malzemeler ile suyun karışımın-
dan oluşur ve seramiğin yüzeyinde su geçirmeyen düzgün bir tabaka oluşturur.
Seramik sırlarında aranan en büyük özellik, uygulandığı seramik ürün ile fiziksel ve kimyasal bağ kurmasıdır.
Bu bağın çeşitli nedenler ile iyi veya zayıf olması sonucu, sırın başarısı belirlenmiş olur. Hatasız bir sır tabakası
çatlamadan ve kavlamadan seramik form üzerinde bir yüzey oluşturmalıdır.
Sır, kimyasal bir reaksiyon boyunca yavaş yavaş artan sıcaklık ile camsı bir akışkan tabakaya dönüşür. Uygun
silikat karışımının katı durumundan akışkan duruma gelmesi, pişme sıcaklığının arttırılması ile elde edilir. Sırın
akışkan durumundan donmuş ve katı duruma gelebilmesi ise fırın sıcaklığının bir program dâhilinde soğutularak
oda sıcaklığına düşürülmesiyle sağlanır.
Sırlar değişik türlerdedir. Parlak ve saydam, beyaz renkli, donuk, mat veya dokulu olabilir. Seramik atölyelerin-
de sır renk numuneleri oluşturulur. Aynı renk tonu, farklı kil çeşitlerine uygulanmış ve sınıflandırılmıştır. Sanatçı,
renk seçimi için bu numunelerden yararlanmakta ya da çalışmasına ait dokusal özellikleri küçük kil plaka ve form-
ların üzerine aktarıp özel sır denemeleri yapmaktadır (Görsel 4.59 ve 4.60).

Görsel 4.59: Sır numune örnekleri

Görsel 4.60: Sır numune örnekleri

181