Page 23 - TÜRK HALK MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI | 11

1.2. Serbest /Karma Ritimli Ezgiler

Türk halk müziğindeki ezgisel yapı ile ilgili araştırmaların içinde Seyfettin ve Sezai Asaf
kardeşlerin 1925 yılında Batı Anadolu’da yaptıkları derleme gezisinden sonra aktardıkları

bilgiler dikkat çekicidir. Asaf kardeşler, gezi sonrası yayımladıkları kitapta Batı Anadolu
bölgesinde uzun havalar, kadın oyun havaları ve erkek oyun havaları olmak üzere üç çeşit
müzik olduğunu söylemişlerdir. Ahmet Adnan Saygun da “Anadolu’da müzik; biri ‘kısa
hava’, diğeri ‘uzun hava’ olmak üzere iki ifade tarzına sahiptir.” demiştir. Bu tanımlama ve
sınıflamalar konusunda Muzaffer Sarısözen, halk ezgilerinin iki bölümde incelenebileceğini

söyleyerek bunları “uzun havalar” ve “kırık havalar” olarak belirlemiştir. Türk halk bilimi
araştırmacısı Halil Bediî Yönetken de halk ezgilerini “uzun hava” ve “kırık hava” olarak ikiye
ayırmış; “uzun hava”ya “uzun kayda”, ölçülü usullülere de “kırık hava” bazı yerlerde “kısa

kayda” denildiğini söylemiştir.

Çeşitli araştırmacıların Türk halk müziğindeki ezgisel yapı için kullandıkları tanımlar ve
sınıflamalara ek olarak bazı uzun havaların baş, orta veya son kısımlarında bazılarının

aralarda değişerek ritimli kısımların olabildiğini söylemek gerekir. Ayrıca uzun havaların
okunduğu sırada sürekli ritimli ezgilerin eşlik ettiği durumlar da vardır. Bu duruma bağlı
olarak karma (karışık) ritimli ezgiler başlığı altında bir üçüncü grup ezgi ortaya çıkmaktadır.

Buna göre Türk halk müziğinin ezgisel yapısı üç ana gruptan oluşmaktadır.

A) RİTİMLİ VOKAL EZGİLER (KIRIK HAVALAR)
1. RİTİMLİ (USULLÜ)
EZGİLER B) RİTİMLİ ÇALGISAL EZGİLER (SÖZSÜZ OYUN HAVALARI VE DİĞER ÇALGISAL
EZGİLER)

2. SERBEST A) SERBEST RİTİMLİ SÖZEL (VOKAL) EZGİLER (UZUN HAVALAR)
RİTİMLİ EZGİLER
B) SERBEST RİTİMLİ ÇALGISAL (ENSTRÜMANTAL) EZGİLER

3. KARMA(KARIŞIK) A) SÜREKLİLİK GÖSTEREN (OSTİNATO) EZGİLER
RİTİMLİ EZGİLER
B) KISA SÜRELİ DEĞİŞKEN, SERBEST RİTİM GÖSTEREN EZGİLER

Türk halk müziğinde ezgilerin genel olarak “kırık havalar” ve “uzun havalar” adıyla iki
temel başlık altında toplanmasına neden olan durum, ezgilerin “ritimli” ya da “serbest
ritimli” olmasıdır. Bunun yanı sıra halk ezgilerinin sözlü veya çalgısal olmaları da “ritimli

sözlü (vokal) ezgiler” ve “ritimli çalgısal ezgiler” şeklinde başka sınıflandırmaların da
yapılmasına neden olmuştur.

22