Page 29 - THM TEORİ VE UYGULAMASI 11

1.2. GURBET HAVASI UZUN HAVA TÜRÜ

Gurbet sözcüğü, “doğup yaşanılmış olan yerden uzak yer” anlamındadır. Gurbet havalarının yurdu-
muzda yaygın olarak seslendirildiği ve yaşatıldığı yöre “Teke yöresi”dir. Gurbet havası; Isparta, Burdur,
Afyonkarahisar, Denizli, Muğla ve Antalya’nın kuzey bölgelerinde okunan uzun hava tarzı eserlere verilen
bir addır. Gurbet havalarının başta ve aralarda usullü ezgileri olanlarına “kesik” denir. Sipsi, bağlama, kaval
eşliğinde okunur.
Gurbet havalarının sözlerinde; sevgi özlemi, sıla ve ayrılık, gurbette kalanın derdi ve gurbet yolu
gözleyenin hasreti dile getirilir. Özlem, ölüm ve yiğitlik konuları da gurbet duygusu ile işlenmiş, ezgilendi-
rilmiştir. Gurbet havalarının sözleri anonimdir. Dizeler genellikle 11’li hece ölçüsündedir. Dizelerin başında,
ortasında ya da sonlarında “of”, “hey”, “de”, “beyler of”, “aman”, “aman of” gibi gurbet ve özlem nedeniyle
oluşan katma sözler yanında, “haydülen” gibi yiğitlik ve mertlik edası taşıyan katma sözler de kullanılır.

BİLGİ NOTU
Katma Söz: Müzik ile söz arasında köprü görevi kuran sözcüklerdir.

Gurbet havalarının ezgi yapısındaki en önemli özellik; söyleyicinin kimi zaman sesleri tizden pese doğ-
ru (ters glissando) kimi zaman da pesten tize doğru kaydırıp (glissando) birbirine bağlayarak seslendirme-
sidir. Gurbet havalarında karar sesine gidilirken mutlaka glissando yapılır. Gurbet havaları, ince seslerden
başlayarak kalın seslere doğru inici bir yapı gösterir. Ezgileri genellikle hüseyni ve karcığar makamındadır.
“Ben Garibim” gurbet havası, hicaz makamında ve ses kaydırmaları açısından değişik bir yapı gösterir.
Gurbet havalarında genellikle kaval, üç telli, sipsi, kabak kemane, cura ya da bağlama ile eşlik edilir.
Bu türün örnekleri seslendirilirken ezgi, çalgı ile aynen çalınır; dem tutulur ya da bir çeşit ritmik motif ile
eşlik edilir. Ritmik motif er 5/8’lik, 7/8’lik, 8/8’lik tartımdadır. 7/8’lik tartımda olanlarının daha çok kullanıldı-
ğı görülmektedir. Eşlik çalgısı olan bağlamanın düzeni genellikle “bağlama düzeni” ya da “Avşar düzeni”
olarak adlandırılır.

Gurbet Havaları Uzun Hava Türlerine Örnekler

► Ağamın Bindiği Arap Atıdır (Burdur)
► Akşamlar Oldu Gine Bastı Kareler (Denizli/Acıpayam)
► Alçacık Dağları Kar Gine Bastı (Isparta/Çire Köyü)
► Ali Beyim Daş Başında Oturur (Burdur)
► Bir Gelin Gördüm Harman Yerinde (Burdur)
► Çıktım Gurbet Ele Geri Gelinmez (Burdur)
► Çingir Çingir Öter Yaylanın Daşı (Burdur/Yeşilova)
► Dağları Dolandı Keçinin Önü (Burdur/Tefenni)
► Eklemedir Şu Burdur'un Dağları (Burdur)
► Eylen Durnam Eylen Haber Sorayım (Antalya/Elmalı/Korkuteli)
► Geldiler de İç Avluya Doldular (İzmir/Ödemiş)
► Keklik Öter de Kendi Dinler Sesini (Antalya)
► Perem Perem Oldu Havanın Yüzü (Burdur)

28