Page 73 - ÇALGI TOPLULUKLARI (BATI MÜZİĞİ) 12

2.1.1. KLASİK DÖNEM ESER FORMLARI

Klasik Dönem’deki müzik cümleleri Barok Dönem’e kıyasla daha kısa ve net, sade ve parlak özellikler
taşımaktadır. Bu dönemde gelişme gösteren en önemli müzik biçimi, sonattır. Klasik Dönem’in en önemli
çalgı müziği olan sonat formu; senfoni, konçerto ve oda müziğinde de kullanılmıştır. Klasik Dönem’de pi-
yano sonatları ile birlikte piyano ve keman sonatları da (düo sonat) önem kazanmıştır. Düo sonatlarda
piyano ve keman, eşit değerdedir. Üç çalgının birlikte kullanıldığı (trio sonat) eserler de yazılmıştır. Klasik
Dönem’de oda müziğinde de yeni biçimler gelişmiştir. Dört çalgı için yazılan yaylı çalgılar kuarteti de önemli
bir müzik biçimidir. Haydn senfonide olduğu gibi bu türün öncüsü olmuştur. Toplumda oluşan yeni gelişme-
lere göre şekillenen bu biçimler; sokakta, açık havada çalınmak üzere eğlencelere eşlik eden, neşeli, canlı
müzik biçimleridir. Solo şarkılar, kantatlar ve vokal müzik; her ülkenin kendi bünyesinde gelişmiştir. Klasik
opera, kusursuz bir biçim yapısına ulaşmıştır. Armonik ritim daha net ve -Barok Dönem eserlerine kıyas-
la- daha ağır tempoda yazılmıştır. Sonat, senfoni, concerto (konçerto), concertant (konçertant) senfoni; bu
dönemin formlarıdır.

2.1.2. KLASİK DÖNEM ESER FORMLARI VE ÖZELLİKLERİ

SONAT
İki, üç ve dört bölümden oluşan sonat formu; Klasik Dönem’de Haydn, Mozart ve Beethoven gibi bes-
tecilerin ustalıklarını yansıttıkları bir tür olmuştur.
Klasik sonat biçimi üç bölümden oluşur: Sergi, gelişme ve serginin tekrarı. Bu dönemde klasik sonat,
dört bölümlü gelişkin yapısına ulaşarak senfoninin temel biçimini hazırlamıştır. Klasik Dönem’deki sonat
biçiminde her bölüm, kendi içinde şöyle kurgulanır:

1. Serim (exposition) (ekspozişın)
2. Gelişme (development) (dövalımen)
3. Yeniden serim (reexposition) (reekspozişın)

SENFONİ
Haydn’dan önceki senfoniler, “sinfonia”dan (sinfoniya) türemiş üç bölümlü biçimlerdir. Haydn senfonileri
çok bölümlüdür. Orkestra için yazılmış sonat biçimindeki formdur. Daha uzun bölümler ve çeşitli enstrüman-
ların tını zenginliği, onu görkemli kılar. Senfoni, Klasik Dönem’den önce üç bölümlüyken bu dönemde dört
bölümlü olmuştur.

KONÇERTO
Solo çalgılar ile birlikte orkestra için yazılmış eserlerdir. Biçim bakımından sonatla aynı olan konçerto,
üç ya da dört bölümden oluşur. Solistin orkestra ile olan ilişkisi açısından, opera aryaları ile benzerlik gös-
terir. Konçertonun klasik biçimi XVII. yüzyıl sonlarında kesinlik kazanmış; bu dönemde daha çok, piyano ve
keman için konçerto yazılmıştır. Klasik Dönem konçertoları, tüm çalgıların birlikte çaldığı bölüm ile başlar.
Birinci bölüm; sergi, gelişme ve serginin tekrarından oluşur. Bölüm, kısa bir coda (koda) ile tamamlanır.
İkinci bölüm, genelde lied (liyit) formundadır ve ağır tempoludur. Üçüncü bölüm, hızlı tempoludur ve rondo
formundadır. Eserin sonunda -orkestra temayı çalmadan önce- solistin kadansı yer alır.

KONÇERTANT SENFONİ
Senfonik bir yapıta iki ya da üç solistin eklenmesiyle oluşan müzik biçimidir. Konçertant senfoninin
örnekleri en fazla Giuseppe Cambini’nin (Ciuseppe Kambini) eserlerinde görülmektedir. 18. yüzyılda yay-
gınlık kazanmış olan bu form, 19. yüzyılda tamamen unutulmuştur.

72