Page 74 - ÇALGI TOPLULUKLARI (BATI MÜZİĞİ) 12

1. AÇIKLAMALI DİNLETİ ETKİNLİĞİ
2.1.1. KLASİK DÖNEM ESER FORMLARI
Aşağıda senfoni formuna ait örnek eserin bölümleri ile ilgili açıklamalar yapılmıştır. Bilgi ve iletişim
teknolojilerini kullanarak eserin kayıtlarına, video görüntülerine veya notalarına ulaşınız; bir dinleti düzen-
leyerek dönemi ve form özelliklerini tanımaya çalışınız.
Klasik Dönem’deki müzik cümleleri Barok Dönem’e kıyasla daha kısa ve net, sade ve parlak özellikler
taşımaktadır. Bu dönemde gelişme gösteren en önemli müzik biçimi, sonattır. Klasik Dönem’in en önemli HAYDN’IN SÜPRİZ SENFONİSİ (NO. 94, SOL MAJÖR)
çalgı müziği olan sonat formu; senfoni, konçerto ve oda müziğinde de kullanılmıştır. Klasik Dönem’de pi-
yano sonatları ile birlikte piyano ve keman sonatları da (düo sonat) önem kazanmıştır. Düo sonatlarda Senfoni stiline gerçek senfonik anlam kazandıran Avusturyalı besteci Haydn’ın no.93’ten no.104’e
piyano ve keman, eşit değerdedir. Üç çalgının birlikte kullanıldığı (trio sonat) eserler de yazılmıştır. Klasik kadar olan senfonileri, “Londra Senfonileri” ismini taşır. “Davul vuruşlu senfoni” olarak tanımlanan eserin
Dönem’de oda müziğinde de yeni biçimler gelişmiştir. Dört çalgı için yazılan yaylı çalgılar kuarteti de önemli ünü, ikinci bölümdeki şakadan kaynaklanır. Gece yarısını geçen konserlerde genellikle ağır bölümlerde
bir müzik biçimidir. Haydn senfonide olduğu gibi bu türün öncüsü olmuştur. Toplumda oluşan yeni gelişme- uyuklayan dinleyicileri şakacı davul vuruşları ile uyarmak, diğer bestecilerin de hoşuna gitmiştir ve bu
lere göre şekillenen bu biçimler; sokakta, açık havada çalınmak üzere eğlencelere eşlik eden, neşeli, canlı tavır, taklit edilmiştir.
müzik biçimleridir. Solo şarkılar, kantatlar ve vokal müzik; her ülkenin kendi bünyesinde gelişmiştir. Klasik
opera, kusursuz bir biçim yapısına ulaşmıştır. Armonik ritim daha net ve -Barok Dönem eserlerine kıyas- BÖLÜMLER AÇIKLAMALAR
la- daha ağır tempoda yazılmıştır. Sonat, senfoni, concerto (konçerto), concertant (konçertant) senfoni; bu
dönemin formlarıdır. 1. Bölüm 6/8’lik ölçüde; sol majör tonunda; ağır; şarkı söyler biçimde; obua, fagot ve kor-
(adagio cantabile) nolar eşliğinde kısa bir pastoral girişle başlar.
2.1.2. KLASİK DÖNEM ESER FORMLARI VE ÖZELLİKLERİ
2. Bölüm 2/4’lük ölçüde, do majör tonunda, ağır, varyasyonlar bölümü olarak yazılmıştır.
(andante) Orkestra çalgıları, tüm sadeliğe karşın hayal zenginliğini yansıtan biçimde bu
bölümde yer alır. Ninni stilindeki basit halk şarkıları, temasının varyasyonlarıdır.
SONAT 3/4’lük ölçüde, sol majör tonunda, çok çabuk tempoda bir menüettir. Tema, ke-
İki, üç ve dört bölümden oluşan sonat formu; Klasik Dönem’de Haydn, Mozart ve Beethoven gibi bes- 3. Bölüm mandan fagota oktavlı bir kanon biçiminde neşeyle yansır.
tecilerin ustalıklarını yansıttıkları bir tür olmuştur. (menuet allegro
Klasik sonat biçimi üç bölümden oluşur: Sergi, gelişme ve serginin tekrarı. Bu dönemde klasik sonat, molto)
dört bölümlü gelişkin yapısına ulaşarak senfoninin temel biçimini hazırlamıştır. Klasik Dönem’deki sonat 2/4’lük ölçüde, sol majör tonunda ve çabuk tempodadır. Birinci tema neşeli ve
biçiminde her bölüm, kendi içinde şöyle kurgulanır: 4. Bölüm parlaktır. Özellikle basların eğlenceli eşliği ile bu tema daha da belirginleşir.
(finale allegro molto)
1. Serim (exposition) (ekspozişın)
2. Gelişme (development) (dövalımen)
3. Yeniden serim (reexposition) (reekspozişın) 2. AÇIKLAMALI DİNLETİ ETKİNLİĞİ

SENFONİ Aşağıda sonat formuna ait örnek eserin bölümleri ile ilgili açıklamalar yapılmıştır. Bilgi ve iletişim tek-
Haydn’dan önceki senfoniler, “sinfonia”dan (sinfoniya) türemiş üç bölümlü biçimlerdir. Haydn senfonileri nolojilerini kullanarak eserin kayıtlarına, video görüntülerine veya notalarına ulaşınız; bir dinleti düzenle-
çok bölümlüdür. Orkestra için yazılmış sonat biçimindeki formdur. Daha uzun bölümler ve çeşitli enstrüman- yerek dönemi ve form özelliklerini tanımaya çalışınız.
ların tını zenginliği, onu görkemli kılar. Senfoni, Klasik Dönem’den önce üç bölümlüyken bu dönemde dört
bölümlü olmuştur. BEETHOVEN’IN PİYANO SONATI AY IŞIĞI, (NO.14, DO DİYEZ MİNÖR, 0P.27, NO.2)

KONÇERTO BÖLÜMLER AÇIKLAMALAR
Solo çalgılar ile birlikte orkestra için yazılmış eserlerdir. Biçim bakımından sonatla aynı olan konçerto,
üç ya da dört bölümden oluşur. Solistin orkestra ile olan ilişkisi açısından, opera aryaları ile benzerlik gös- 4/4’lük ölçüde, do diyez minör tonunda, ağırbaşlı, seslerde ölçünün hakkını ve-
terir. Konçertonun klasik biçimi XVII. yüzyıl sonlarında kesinlik kazanmış; bu dönemde daha çok, piyano ve 1. Bölüm ren (adagio sostenuto), hafifçe duyurulan triolelerle başlar. Sesler; zarif, içtenlikli
keman için konçerto yazılmıştır. Klasik Dönem konçertoları, tüm çalgıların birlikte çaldığı bölüm ile başlar. (adagio sostenuto) olduğu kadar özlem yüklü bir kaderi yansıtan temaya eşlik eder.
Birinci bölüm; sergi, gelişme ve serginin tekrarından oluşur. Bölüm, kısa bir coda (koda) ile tamamlanır.
İkinci bölüm, genelde lied (liyit) formundadır ve ağır tempoludur. Üçüncü bölüm, hızlı tempoludur ve rondo
formundadır. Eserin sonunda -orkestra temayı çalmadan önce- solistin kadansı yer alır. 2. Bölüm 2. bölüm çok kısa, lirik ve sevimli bir scherzo formundadır. 3/4’lük ölçüde, neşe-
(allegretto) lice (allegretto) tempoda, re bemol majör tonunda, zarif bir dans karakterindedir.
KONÇERTANT SENFONİ
Senfonik bir yapıta iki ya da üç solistin eklenmesiyle oluşan müzik biçimidir. Konçertant senfoninin 3. Bölüm 3. bölüm do diyez minör tonunda, 4/4’lük ölçüde, hızlı ve heyecanlı karakterde
örnekleri en fazla Giuseppe Cambini’nin (Ciuseppe Kambini) eserlerinde görülmektedir. 18. yüzyılda yay- (presto agitato) (presto agitato) tempodadır. Gelişimde yan tema baslara yönelir. Gerilim coda’ya
gınlık kazanmış olan bu form, 19. yüzyılda tamamen unutulmuştur. kadar sürer. Müzik ağırca bir geçişle yavaşlar, sonrasında hızlanarak iki akor
sesleriyle sona erer.

72 73