Page 62 - ÇALGI EĞİTİMİ ÇELLO 12

3. ÜNİTE

3.1.2. Klasik Dönem Çello Müziğinde Sonat Biçiminin Genel Özellikleri

Önemli besteciler, 17. yüzyıldan sonra çello için sonat, sonatin ve konçerto yazmaya başlamıştır. Klasik Dö-
nem’le birlikte ise bu biçimler önemli gelişmeler kaydetmiş ve sonat, dönemin en önemli çalgı müziği biçimi
olmuştur.
Yorumcunun çalgı üzerindeki hâkimiyetini ve çalgının teknik olanaklarını zorlayan sonat biçimi; senfoni, kon-
çerto ve oda müziğinde de kullanılmıştır. Orkestra için yazılan sonatlara senfoni, dört çalgı için yazılmış sonatlara
kuartet, orkestra eşlikli solo çalgılar için yazılmış sonatlara konçerto denmiştir. Tek çalgı için yazılmış eserler ise
solo sonat olarak isimlendirilmiştir. Çello ve piyano için ya da benzeri iki çalgı için yazılmış eserler duo sonat, 3
çalgı için yazılmış eserler trio sonat adını almıştır.

BİLGİ NOTU
Latincede tınlamak anlamına gelen “sonare” sözcüğünden türeyen sonat terimi, çalgısal müziğin gelişme
sürecinde İtalya’da ortaya çıkmıştır.

Biçim olarak incelendiğinde sonat, sonatın bölümlerinden sadece birinin yapısını belirtmek amacıyla kullanılır
ve bu bölüme sonat allegrosu adı verilir. Sonat allegrosu; serim, gelişme, serimin tekrarı olmak üzere üç bölüme
ayrılır. Serim bölümünde ana tema duyurulur. Gelişme bölümünde ana temanın ezgisel ve tonal düşüncesi farklı
şekillerde işlenir. Daha sonra serim bölümüne tekrar dönülür.

Sonat Biçimi

SERGİ GELİŞME SERGİNİN TEKRARI

1. Tema 2. Tema 1. Tema 2. Tema coda
. . . . . .
. .

Görsel 30: Sonat biçimi
Sonat biçimi 3 veya 4 bölümden meydana gelir (Görsel 30). Bu bölümler 3 bölümlü sonatlarda “hızlı-ağır-hızlı”,
4 dört bölümlü sonatlarda ise “hızlı-ağır-orta hızda-ağır” temposunda yazılır. Klasik Dönem sonatı ise bir bütün
olarak 4 bölümden oluşmuştur:

Görsel 31: Piyano Sonatından bir bölüm

1. Bölüm: Sonat allegrosu formunda yazılmış bölümdür (Görsel 31).
2. Bölüm: 3 bölmeli şarkı formunda yazılmış bölümdür.
3. Bölüm: Triolu menuet formunda yazılmış bölümdür.
4. Bölüm: Rondo formunda yazılmış bölümdür. Sonat veya çeşitleme formlarında da yazılmış olabilir.
2-4 el piyano veya yaylı çalgılar için yazılmış küçük sonatlara sonatin adı verilir. Sonatin, 17. yüzyılda ortaya
çıkmıştır ve sonata nazaran hem küçüktür hem de çalgı tekniği sergileme açısından sınırlıdır.

ÇELLO MÜZİĞİNDE DÖNEMLER II 61