Page 55 - TÜRK VE BATI MÜZİĞİ TARİHİ 12

4. ÜNİTE

4.2. Barok Dönem’de Kullanılan Formlar ve Çalgılar

4.2.1. Barok Dönem Çalgı ve Formları
Opera orkestraları Barok Dönem’de kurulmuştur ve opera orkestralarının zamanla yaygınlaşmaya başlama-
sı, çalgı ustalarını çalgıların teknik imkânlarını geliştirmeye yöneltmiştir. Böylece çalgıların müziksel ifade gücü
artarak vokal müzikteki anlatımı aratmayacak düzeye ulaşmıştır. Hâlâ kullanılmakta olan Batı müziği çalgılarının
bazıları da son şeklini Barok Dönem’de almıştır.
Barok Dönem’de Kullanılan Telli Çalgılar
Keman ailesi; hepsi yaylı, perdesiz ve 4 telli olan keman, viyola, viyo-
lonsel ve kontrbastan oluşur. Keman ailesi çalgıları, Barok Dönem’den itiba-
ren orkestranın vazgeçilmez çalgıları hâline gelmiştir. Barok Dönem’de de
varlığını sürdüren violler, daha çok amatör müzisyenler ve müziğe meraklı
aristokratlar tarafından benimsenirken keman ailesi çalgıları profesyonel
müzisyenler tarafından tercih edilmiştir.
Keman, bu ailenin solist çalgısıdır. “Rebec”, “fidel” (fidel) ve “lyra da brac-
cio” (lira da brasyo) gibi yaylı çalgılardan dönüşerek Barok Dönem’de son
şeklini almıştır (Görsel 50). Barok Dönem’in ünlü keman ustalarından ba-
zıları; Andrea Amati (Andıreya Amati), Nicolaus Amati (Nikolas Amati) ve
Antonius Stradivari’dir (Antonyus Sıtradivari).
Barok Dönem’de de varlığını sürdüren lavta, İngiltere başta olmak üze-
Görsel 50: Antonius Stradivari re tüm Avrupa’da oldukça rağbet gören bir çalgı olmuştur. Şarkı eşliğinde,
tarafından yapılmış bir keman oda müziğinde ve orkestralarda sürekli bas çalgısı olarak yer almasının yanı
sıra solo çalgı olarak da kullanılmıştır.
Rönesans Dönemi’nden itibaren kullanılan gitar, Barok Dönem’de ilgi görmeye devam etmiştir. Özellikle İs-
panya müziğinde önemli yer tutmuştur. İspanyol müzisyenlerin elinde şekilsel olarak ciddi bir gelişim sergilemiş
ve beş çift telli hâliyle tüm Avrupa’ya yayılmıştır.

Barok Dönem’de Kullanılan Nefesli Çalgılar
Barok Dönem’de flüt, “blok flüt” ve “yan flüt” olmak üzere iki çeşittir. So-
list bir çalgı olan blok flüt, 18. yüzyıldan itibaren yerini yan flüte bırakmıştır.
Yan flüt, Rönesans Dönemi’nde tek parçadan oluşurken Barok Dönem’de
üç parçaya bölünmüş ve çalgıya yeni perdeler eklenmiştir. Her iki dönem-
de de ahşaptan imal edilen yan flütler kullanılmıştır (Görsel 51).
Obua, barok müzikte geniş yer tutan bir çalgı olmuştur (Görsel 52).
Görsel 51: Barok Dönem’de yan flüt Fransızcası “hautbois” (obua) olan kelime, İtalyancaya okunduğu şekliyle
yani “obua” olarak geçmiş ve diğer Avrupa ülkelerinde de bu isimle kabul
görmüştür. Barok Dönem’e kadar shawm adıyla bilinen ve zurnaya benze-
yen bir sese sahip olan obua, Fransızlar tarafından geliştirilerek çalgının
sesi yumuşatılmıştır. Bu değişiklik, Rönesans Dönemi askerî bandolarında
ve dans topluluklarında kullanılan obuanın Barok Dönem orkestralarında
da yer almasını sağlamıştır. Orkestra müziğindeki çok sayıda solo pasajda
obua kullanılmıştır.
Kornet, yalnızca çalgı topluluklarında yer almış bir çalgıdır. Barok Dö-
Görsel 52: Barok Dönem’de obua
nem’in sonlarında yerini kornoya bırakmıştır. Korno ise avcılara işaret ver-
mek, yol göstermek ve neşeli ezgiler çalmak için kullanılan av borularından
dönüştürülmüştür. (Görsel 53). Bundan dolayı av kornosu olarak da bilinen
korno, Fransızlar tarafından geliştirilerek opera orkestralarında yerini almış-
tır.
Trompet, Barok Dönem’de iki farklı çalma şekliyle varlık göstermiştir. Bu
çalma şekillerinin birinde parlak ve görkemli sesler, diğerinde ise insan se-
sini taklit eden yumuşak tınılar seslendirilmiştir.
Fagot, küçük çalgı toplulukları ile orkestralarda yer alan ve bas partiler
Görsel 53: Av kornosu
için kullanılan nefesli bir çalgıdır. Çalgının 17. yüzyıldaki görünümü ve çal-
ma şekilleri günümüzdekiyle büyük benzerlikler göstermektedir.

54 BAROK DÖNEM VE MÜZİK